In januari 1976 was ik een paar dagen op Schiermonnikoog. Toen we naar
huis zouden gaan stond er een enorme wind, en de veerboot kon niet uitvaren.
De gestrande reizigers wachtten in Hotel Van der Werff op beter weer. Er
werd geschaakt; een blond jongetje van een jaar of elf won, arrogant kijkend
en met arrogante gebaren, partij na partij van een volwassene. Behalve
zin om te schaken had ik zin om hem een lesje te leren. Ik won één
partij, met moeite, en daarna wilde hij niet meer.
Wie zou dat geworden zijn? Als hij nog schaakt moet
hij minstens zo goed zijn dat ik van hem heb gehoord. Een tijd heb ik gedacht
dat het Riemersma kon zijn, een meester - wat uiterlijk en leeftijd betreft
kon het kloppen. 'En wat betreft die arrogantie ook', zei hij, toen ik
het hem eens vroeg. Maar op Schiermonnikoog was hij nooit geweest.
Het is leuk om uitblinkers hun eerste stappen te
hebben zien doen. Zomer '92 speelde ik op een Frans strand een paar partijen
tegen een Nederlandse huis-, tuin- en strandschaker tegen wie ik mij uit
kon leven met de meest opzichtige combinaties. Ik herinner me een prachtig
incorrect torenoffer op b7 waar ik zo lang naar keek dat ik ineens mijn
zoon van vijf, die bij de eerste inspiratie nog naast me had gespeeld,
nergens meer zag. Na enig zoeken vond ik hem in zee, veel verder dan hij
kon of mocht.
Die man had twee zoontjes die ook schaakten, en
tegen één van hen, die acht was, heb ik toen ook gespeeld.
Hij had een helder gevoel waar de stukken heenmoesten, en omdat ik de achternaam
van die familie nog weet, kom ik hem nu tegen in uitslagen van nationale
jeugdkampioenschappen. Nog niet helemaal bovenaan.
De schakers worden steeds jonger. Als Kortchnoi
niet meedoet ligt de gemiddelde leeftijd van de toernooideelnemers tegenwoordig
onder die van een wielerpeloton. Dat Spassky op zijn achttiende de jongste
grootmeester uit de geschiedenis was klinkt nu als een polsstokrecord van
4 meter. Maar het record van Fischer, die het een paar jaar later op zijn
15e werd, heeft meer dan dertig jaar stand gehouden, tot het in de jaren
'90 achtereenvolgens verbeterd werd door Judit Polgar, Bacrot, Leko en
Ponomariov. Het staat nu op 14 jaar en nog iets. Overigens waren er in
Fischers tijd vijftig grootmeesters, en zijn er nu bijna duizend. Fischer
en Kasparov zijn nog steeds de sterkste vijftienjarigen die er ooit zijn
geweest - maar waarschijnlijk was Judit Polgar de sterkste twaalfjarige.
Een leuk record is de jongste leeftijd waarop een
kind ooit een partij van een grootmeester won. Vorig jaar haalde de elfjarige
Nederlander Daniel Stellwagen het nieuws door van de Finse grootmeester
Rantanen te winnen. ('Die meneer is zeker lang geleden grootmeester geworden,'
moet hij hebben gezegd.) Maar eerder dat jaar had een Amerikaan van tien
jaar, Hikaru Nakamura, al een toernooipartij van Bisguier gewonnen. Dat
record is dit jaar gebroken door Murugan Thirulchevam, een Brit van tien
jaar en drie maanden, die van Levitt won. Het record werd in Amerika niet
erkend omdat het slechts een rapidpartij was. Dan zullen ze van het volgende
ook wel niets willen weten.
Nunn - Howell, Londen, augustus 1999
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6 5.d3 b5 6.Lb3 Le7 7.0-0 0-0
8.Pbd2 d6 9.c3 Pa5 10.Lc2 c5 11.Te1 Te8 12.Pf1 Lf8 13.Pg3 g6 14.Lg5 Lg7
15.Dd2 Lb7 16.h4 h5 17.Tad1 Pc6 18.a3 Tc8 19.Lb1 Pa5 20.La2 c4 21.d4 exd4
22.cxd4 Db6 23.d5 Pg4 
24.Pd4
Pe5 25.Lb1 Pb3 26.Pxb3 cxb3 27.Le3 Dd8 28.Lg5 Db6 29.De3 Dxe3 30.Txe3 Pc4
31.Txb3 Pxb2 32.Tc1 Txc1+ 33.Lxc1 Pc4 34.Ld3 Lxd5 35.exd5 Te1+ 36.Kh2 Txc1
37.Pe4 Pe5 38.Le2 Pd7 39.g3 Le5 40.Kg2 Pc5 41.Pxc5 Txc5 42.Td3 Tc3 43.Kf3
Txd3+ 44.Lxd3 (zie diagram) Je zou op het idee kunnen komen dat dit
nog moeilijk is. In het geheel niet. 44...f5 45.Ke2 Kf7 46.Kf3 Ke7 47.Ke2
Kf7 48.Kf3 Lb2 49.a4 bxa4 50.Lxa6 Kf6 51.Ke2 Ke5 52.Lc4 Kd4 53.La2 Kc3
54.Kd1 La3 55.Ke2 Lc1 56.Kd1 Kb2 57.Lc4 Lh6 58.Ke2 a3 59.Kd3 a2 60.Lxa2
Kxa2 61.Kc4 Ld2 62.Kb5 Le1 63.Kc6 Lxf2 64.Kxd6 Lxg3+ 65.Ke6 Lxh4 66.d6
f4 en Nunn gaf eindelijk op.
Dit was een vluggertje, met een beginbedenktijd van 5 minuten, plus
drie seconden per zet. Nunn is een top-100 speler, en David Howell is acht.
Wat een vaste hand.
Stellwagen, Nakamura, Thirulchevam en Howell maken
een kans, meer is er niet over te zeggen. Er zijn zoveel van die beloften
verdwenen. K.K. Karanja bijvoorbeeld was zo'n 15 jaar geleden een opvallende
naam met een opvallende foto in een Amerikaans schaakblad; een zwart jongetje
van negen jaar dat al van alles gewonnen had. Maar de databases volgen
zijn spoor van middelmatige kruimeltjes niet verder dan tot 1990.
Je hoeft niet op je tiende al zo geweldig goed te
zijn om ver te komen. Kasparov was het wel, maar Fischer niet. Ik heb weer
eens Fischers oudste bewaard gebleven partijen nagespeeld, van het Amerikaans
jeugdkampioenschap van 1955. Hij was toen twaalf, zijn spel was bibberig
en zwak, en hij werd zoveelste. En dat terwijl hij al sinds zijn zesde
intensief schaakte. Maar op zijn veertiende was hij algemeen kampioen van
Amerika. Een groeistuip. 'I just got good,' heeft hij gezegd.
Een beetje haast hebben die jongetjes natuurlijk
wel. 'Als je tegenwoordig op je veertiende geen grootmeester bent,' heeft
Anand gezegd, 'dan kan je het wel schudden.'
© Tim Krabbé, 1999
PS: Ondertussen heeft de Chinees Bu Xiangzhi het wereldrecord kindergrootmeester overgenomen van Ponomariov en gebracht op 13 jaar, 10 maanden en 13 dagen.
Bovenkant pagina | Index
AD Magazine schaakrubrieken | Hoofdpagina
schaken | Hoofdpagina
algemene site