In 1980 moesten Donner, Ligterink en Van der Sterren een beslissingsdriekamp
spelen om één plaats in het Nederlandse Olympiade team. De
laatste ronde vond plaats in een Amsterdams hotel, waar in een rumoerige
lobby de grote Max Euwe de partij Ligterink - Van der Sterren uitlegde
aan zes of zeven toeschouwers. Het demonstratiebord had geen richel voor
de geslagen stukken, en daarom legde de bijna 80-jarige ex-wereldkampioen
ze maar op de grond, waarvan hij ze weer moest oprapen als hij ze in een
nieuwe variant op het bord nodig had. Hij klaagde niet, hij morde niet,
en als niet iemand een stoel naast dat bord had gezet om die stukken op
te leggen, dan was hij zich tot aan het einde van die partij blijven bukken.
Dat was Euwe ten voeten uit - bereidwillig, vriendelijk,
makkelijk. Toen ik als jong schakertje eens een kleine vergissing in een
van zijn miljoenen rubrieken ontdekte, en dat aan het betreffende blad
schreef, kreeg ik een persoonlijk briefkaartje van hem waarin hij mij dankte,
en zei dat hij een rectificatie zou plaatsen. Wat hij ook deed. Een groot
moment in mijn schaakleven was mijn officiële partij tegen hem, in
een clubwedstrijd in 1964. Hij won gedecideerd, maar gedroeg zich bij de
analyse alsof wij gelijkwaardige tegenstanders waren geweest in een spannende
partij.
Hij had toch ook wel tenen waarop getrapt kon worden.
Ik had eens geschreven dat Donner had gedaan wat hèm nooit was gelukt:
een groot internationaal toernooi ongedeeld winnen. De eerstvolgende keer
dat ik Euwe tegenkwam schoot hij vanuit zijn gezelschap op mij af: hij
had mijn opmerking gelezen - of ik wel wist dat hij tweemaal Hastings ongedeeld
had gewonnen? Dat wist ik; ik had toernooien met meer dan tien deelnemers
bedoeld, en juist het rare willen benadrukken dat er een manier was om
Donner succesvoller te noemen, maar ik hield natuurlijk mijn mond, en aanvaardde
het standje.
Euwe is, absoluut gezien, niet de sterkste Nederlandse
schaker aller tijden, dat is Timman, maar hij is zeker de grootste. Dat
hij wereldkampioen was (1935-1937) plaatst hem alleen al als speler hors
concours, en zijn gigantische oeuvre aan openings-, middenspel-, eindspel-
en alle mogelijke andere schaakboeken, en zijn verdiensten als FIDE-voorzitter,
maken hem een van de reuzen van de schaakgeschiedenis. Ik zie hem nog in
Reykjavik in 1972, neerploffend temidden van ons, Nederlandse journalisten,
kauwend op zijn tong, zijn vaste tic, en verzuchtend: 'Nou, zeggen jullie
maar wat ik moet doen, ik weet het niet meer.' Hij wist het precies: hij
moest net zoveel regels aan zijn laars lappen als de onmogelijke Fischer,
om die tegen Spassky aan het schaken te krijgen. Voor de historische match
die dankzij Euwe's onorthodoxe optreden gered werd, is de schaakwereld
hem eeuwig dankbaar.
Toen Euwe in november 1981 op 80-jarige leeftijd
overleed, was de schaakwereld verbijsterd - een reus als hij, van bijna
twee meter, met een dergelijke naam, en dan ook nog met 1901 als geboortejaar,
daarvan had niemand er ooit aan getwijfeld dat hij er op 20 mei 2001 bij
zou zijn om alle honderd kaarsjes in één keer uit te blazen.
Ik vier de Euwe-eeuw door mijn rubriek deze maand geheel aan hem te wijden.
Hij wordt natuurlijk uitgebreid herdacht: er is
een Euwe-studietoernooi, een Euwe-schilderijententoonstelling, en er komen
een Euwe-snelschaak en een Euwe-handicap toernooi, maar het is natuurlijk
toch wel jammer dat er geen ècht groots Euwe-toernooi is, waarin
bijvoorbeeld Kasparov, Timman, Kramnik en Anand mooie partijen zullen spelen
die ook een beetje Euwe's naam dragen. Alle pogingen om zo'n toernooi op
te zetten, o.a. in Eindhoven, zijn mislukt. De sponsors lieten het afweten;
de goede naam die het schaken vroeger dankzij mensen als Euwe had, heeft
het niet meer.
Het had erger kunnen zijn: uitgerekend in dit Euwe-jaar
dreigde het Max Euwe Centrum (Max Euweplein, Amsterdam; http://www.maxeuwe.nl)
door de verhuurder op straat te worden gezet, als niet aan een huurverhoging
van 250 % werd voldaan. Op het moment van schrijven lijkt de gemeente Amsterdam
deze blamage te hebben voorkomen.
De PTT eert Euwe met twee postzegels van 80 cent:
één met zijn portret, de andere met een stelling uit zijn
beroemdste partij, 'De Parel van Zandvoort'.
Euwe - Aljechin, 26e matchpartij, Zandvoort 1935
1.d4 e6 2.c4 f5 3.g3 Lb4+ 4.Ld2 Le7 5.Lg2 Pf6 6.Pc3 O-O 7.Pf3 Pe4
8.O-O b6 9.Dc2 Lb7 10.Pe5 Pxc3 11.Lxc3 (11.Lxb7 Pxe2+ 12.Kg2 Pxd4 gevolgd
door Pbc6 en Zwart staat goed). 11...Lxg2 12.Kxg2 Dc8 13.d5 d6 14.Pd3
e5 15.Kh1 c6 16.Db3 Kh8 17.f4 e4 18.Pb4 c5 19.Pc2 Pd7 20.Pe3 Lf6 21.Pxf5
Niet echt een offer te noemen; Wit krijgt drie zeer sterke pionnen voor
het stuk. 21...Lxc3 22.Pxd6 Db8 23.Pxe4 
Lf6
24.Pd2 g5 25.e4 gxf4 26.gxf4 Ld4 27.e5 De8 28.e6 Tg8 29.Pf3 Op 29.exd7
volgt De2! Maar 29.Dh3 was sterker. 29...Dg6 30.Tg1 Lxg1 31.Txg1 Df6
Beter Df5. 32.Pg5 (zie diagram) De postzegelstelling. 32...Tg7
Euwe geeft ook 32...h6 33.Pf7+ Kh7 34.Dd3+ Tg6 35.Pe5 Pxe5 36.fxe5 Dg7
37.d6 en de pionnen lopen door.
33.exd7 Txd7 34.De3 Te7 35.Pe6 Tf8 36.De5
Dxe5 37.fxe5 Tf5 Beter 37...Txe6 38.dxe6 Tf5, maar Wit wint toch met
39.Te1 Kg8 40.Te3 Kf8 41.Ta3 Txe5 42.Txa7 Txe6 43.b3 Te2 44.Txh7 Txa2 45.Tb7
(Euwe) 38.Te1 Beter Tg5, want nu had Zwart weer Txe6 kunnen doen.
38...h6 39.Pd8 Tf2 40.e6 Td2 41.Pc6 Te8 42.e7 b5 43.Pd8 Kg7 44.Pb7 Kf6
45.Te6+ Kg5 46.Pd6 Txe7 47.Pe4+ en Zwart gaf het op.
De stand in de match van dertig partijen kwam daarmee
op 14-12 voor Euwe. Aljechin won de volgende partij, maar daarna hield
Euwe stand; met 15½-14½ werd hij wereldkampioen.
© Tim Krabbé, 2001
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site |