FISKE

Qaqortoq 2003, het eerste toernooi in Groenland, werd gewonnen door de 19-jarige Engelsman Luke McShane - hij is dit jaar goed in vorm. Interessanter echter was de ondertitel van dit toernooi: het was ook de Fiske Memorial.
    Daniel Willard Fiske (1832 - 1904), een Amerikaan, vriend van Paul Morphy en Sam Loyd, was diplomaat, journalist, archeoloog, schaakredacteur, verzamelaar, taalkundige, en de spil van een universitair schandaal waarover nog in 1999 aan die universiteit, Cornell, een musical is opgevoerd, Jennie's Will.
    In 1880 trouwde Fiske, hoogleraar Noordse talen en hoofdbibliothecaris aan Cornell, met Jennie McGraw, dochter van een van de stichters. Hij wist dat ze aan tuberculose leed, en toen ze al een jaar later stierf en haar vermogen (meer dan honderd miljoen hedendaagse dollars) grotendeels aan Fiske bleek te hebben nagelaten, sleepte Cornell, dat op dat geld had gerekend, hem voor de rechter. Na zeven jaar geruchtmakend juridisch gesteggel wees de Supreme Court Fiske als winnaar aan. Het was allemaal om niets geweest: toen hij zelf stierf, liet hij alles na aan Cornell.
    Fiske's grote liefdes waren taal, boeken, IJsland, schaken en reizen. Hij was Dante- en Petrarca-kenner (na Jennies dood woonde hij vooral in Florence), ontwikkelde een transcriptie-schema voor het Egyptisch Arabisch, verdiepte zich in het Reto-romaans, en legde op de meeste van die gebieden enorme bibliotheken aan die hij later aan Cornell schonk, en die nog steeds tot de belangrijkste op hun gebied horen. Hij schonk ook talloze boeken aan IJslandse bibliotheken en wordt daar nog geëerd als een van de founding fathers van de IJslandse onafhankelijkheid, die overigens pas in 1944 een feit werd.
    Ook Fiske's schaakverzameling was groot, en hij was een sterk speler, die meedeed aan het legendarische eerste Amerikaanse kampioenschap, New York 1857; het toernooi waar Morphy's legende begon. Fiske schreef het toernooiboek, en leidde enige tijd het eerste Amerikaanse schaaktijdschrift The Chess Monthly. Sommige van de verhaaltjes die hij daarin samen met Sam Loyd schreef, worden nog steeds naverteld, vooral 'Karel XII en de slag bij Bender' werd een klassieker. Fiske was 25 toen hij de tekst schreef, Loyd 18 toen hij het probleem maakte.

Sam Loyd
The Chess Monthly, 1859

In 1713, tijdens het beleg door de Turken van Bender (tegenwoordig in Moldavië) schaakte de Zweedse koning Karel XII die daar op avontuur was, als afleiding van het krijgsgeweld af en toe met zijn eerste minister Grothusen. Op een dag kwam de diagramstelling op het bord, en Karel kondigde mat in 3 aan. 'Nauwelijks had hij dat gedaan, of een Turkse kogel versplinterde het paard op e1. Grothusen schrok zich dood, maar Karel droeg hem kalm op het andere paard op e1 te zetten, en het aardige mat te vinden. Maar toen hij nog eens keek riep hij: "Dat paard is helemaal niet nodig, zonder paard kondig ik mat in vier zetten aan." Men zal het niet geloven, maar nauwelijks had hij deze woorden gesproken, of opnieuw suisde er een Turkse kogel door het raam, en nu deelde pion h2 het lot van het paard. Grothusen verbleekte, "Onze goede vrienden de Turken zijn op je hand," zei de koning onverschillig, "men kan toch nauwelijks van mij verwachten dat ik zoveel tegenslag het hoofd kan bieden - maar laat me eens kijken of ik die ongelukkige pion niet kan missen. Ik heb het!" riep hij met bulderende lach, "ik heb het grote genoegen je mee te delen dat er buiten enige twijfel nu een mat in vijf is!"'
    In de diagramstelling (mat in 3) is de oplossing: 1.Txg3 en nu 1...Lxg3 2.Pf3 en 3.g4 mat of 1...Lxe1 2.Th3+ Lh4 3.g4 mat. Zonder Pe1 is het mat in 4: 1.hxg3 Le3 2.Tg4 Lg5 3.Th4+ Lxh4 4.g4 mat. En als ook pion h2 sneuvelt, is het mat in 5: 1.Tb7 Le3 (Lg1 2.Tb1 Lh2 3.Te1 Kh4 4.Kg6 en 5.Te4 mat) 2.Tb1 Lg5 3.Th1+ Lh4 4.Th2 gxh2 5.g4 mat.
    In 1900 merkte de Lettische studiecomponist Amelung op dat als de eerste kogel de toren had geraakt inplaats van het paard, er een aardig mat in zes is: 1.Pf3 Le1 2.Pxe1 Kh4 3.h3 Kh5 4.Pd3 Kh4 5.Pf4 h5 6.Pg6 mat.

© Tim Krabbé, 2003

Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina | Hoofdpagina schaken | Hoofdpagina algemene site