EEN MONUMENT VOOR HET KLASSIEKE SCHAAK

Kan iemand die in vliegtuigen handelt, actief is in de politiek, columns schrijft voor de Wall Street Journal, gastspreker is op economische congressen, directeur van een Moskouse investeringsfirma, die altijd op reis is, in talk-shows optreedt en interviews geeft, woordvoerder is voor de kolderwetenschap New Chronology, die op het hoogste niveau schaakmatches, -toernooien, -exhibities voorbereidt en speelt en die met een meedogenloos regime zijn fysieke conditie bijhoudt, ook nog een diepdoorwrocht monument van tweeduizend pagina's wijden aan 'het verdwijnende klassieke schaak'?
    Kasparov vindt van wel; hij noemt het juist verschenen deel 1 van zijn My great predecessors (€ 40, Everyman Publishers; 450 pagina's van Greco tot en met Aljechin) zijn 'belangrijkste schaakdaad na het winnen van de wereldtitel in 1985'. De volgende vier delen schijnen al klaar te zijn.
    Maar in hoeverre is het Kasparovs boek? Hij sprak zijn analyses in op bandjes die zijn medewerker Dmitri Plisetsky uitwerkte en aanvulde - met als gevolg dat je van geen woord van het verhalende deel (dat toch al voor de helft uit citaten zonder bronvermelding bestaat) kan aannemen dat Kasparov het zelf heeft geschreven. Index, notenapparaat, bibliografie ontbreken; veel historische gegevens zijn onjuist. Ook in de analyses wordt ruim geciteerd - over één beroemde partij zegt de Zwitserse schaakhistoricus Forster: 'Meer dan 95% van de analyses zijn overgenomen uit eerdere bronnen, meestal zonder duidelijke vermelding.'
    Wat blijft er over? Veel: een ideeën- en feitengeschiedenis van het topschaak tot 1945, aan de hand van 148 bekende partijen, besproken door de sterkste schaker die er ooit is geweest.

De volgende partij, die nooit tot de klassieken werd gerekend, en die gold als een rommelige koffiehuispartij, heeft Kasparovs speciale liefde.

Lasker - Steinitz, New York 1894
De stand in die match om het wereldkampioenschap was 3-3. De tijdgenoten begrepen deze partij niet, zegt Kasparov - men dacht dat Steinitz alleen door zijn fouten verloor, maar dat deed Lasker onrecht. In slechte stelling wist hij steeds nieuwe dreigingen te creëren - Steinitz moest wel fouten maken. Lasker was zijn tijd ver vooruit; rijkdom en complicaties van deze partij moeten vergeleken worden met die van de partijen van Tal en Sjirov.
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 d6 4.d4 Ld7 5.Pc3 Pge7 6.Le3 Pg6 7.Dd2 Le7 8.O-O-O a6 9.Le2 exd4 10.Pxd4 Pxd4 11.Dxd4 Lf6 12.Dd2 Lc6 13.Pd5 O-O 14.g4 Te8 15.g5 Lxd5 16.Dxd5 Te5 17.Dd2 Lxg5 18.f4 Txe4 19.fxg5 De7 20.Tdf1 Txe3 21.Lc4 (zie diagram) Door 14.g4 is Lasker in het nadeel gekomen; met twee pionnen achter begint hij te vechten. 21...Ph8 Zulke terugtrekkende bewegingen waren een hebbelijkheid van Steinitz. Kasparov geeft 21...Tf8 22.h4 Te4 23.h5 Txc4 24.hxg6 hxg6 25.Te1 Te4 26.Txe4 Dxe4 27.Dh2 f5 en Zwart wint. 22.h4 c6 23.g6 d5 Beter 23...hxg6 24.h5 g5 25.h6 gxh6 26.Txh6 Te8 27.Kd1 De4 en Zwart wint. 24.gxh7+ Kxh7 25.Ld3+ Kg8 26.h5 Te8 27.h6 g6 28.h7+ Kg7 29.Kb1 De5 30.a3 Kasparov: 'Laskers twee laatste zetten waren onbegrijpelijk voor zijn tijdgenoten - hoe kan je zo spelen met twee pionnen achter?' 30...c5 31.Df2 c4 32.Dh4 f6 (zie diagram) 'Om aanval te houden geeft Lasker nu ook nog een stuk.' 33.Lf5 Kf7 Of 33...gxf5 34.Thg1+ Kf7 35.Dh5+ Ke7 36.Txf5 met 'uitstekende compensatie.' 34.Thg1 gxf5 Op het destijds aanbevolen 34...b5 geeft Kasparov het mooie 35.Lxg6+ Pxg6 36.Dg4 Ph8 37.Dg7+ Ke6 38.Db7 f5 39.Tg8 Kd6 40.Txe8 Dxe8 41.Txf5 Te5 42.Dxa6+ Kc5 43.Da7+ Kd6 44.Db6+ Kd7 45.Dxb5+ Kd6 46.Db4+ Kc6 47.Tf8 en Wit wint. 35.Dh5+ Ke7 36.Tg8 Kd6 37.Txf5 De6 38.Txe8 Dxe8 39.Txf6+ Kc5 40.Dh6 (zie diagram) Zwart staat nog steeds dat zielige paard voor, maar zijn stelling is moeilijk. Als laatste redding geeft Kasparov 40...Te2 41.Dg7 Te7 42.Dg1+ Te3 43.Dg8 Te7 44.Tf8 Dg6 Na 40...Te7 41.Dh2 Dd7 42.Dg1+ d4 43.Dg5+ Dd5 44.Tf5 Dxf5 45.Dxf5+ Kd6 46.Df6+ gaf Zwart het op. Steinitz moet geschokt zijn geweest; hij verloor ook de volgende vier partijen, de match en de titel.

© Tim Krabbé, 2003

Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina | Hoofdpagina schaken | Hoofdpagina algemene site