GEBORGEN SCHATTEN

Mannheim 1914, zo weet iedere historisch enigszins geïnteresseerde schaker, was het Onvoltooide Toernooi. Middenin brak de Wereldoorlog uit, de Russische deelnemers, onder wie Aljechin die bovenaan stond, werden geïnterneerd en het toernooi werd stopgezet en nooit uitgespeeld.
    Het is het enige belangrijke toernooi dat zo aan zijn einde kwam, maar in de probleem- en studiewereld is veel verborgen leed van deze soort. Zelf heb ik eens hoopvol een probleem, waaraan ik maanden had gewerkt, opgestuurd naar een probleemtoernooi dat daarna in het niet leek te zijn verdwenen, en in ieder geval nooit een uitslag heeft gepubliceerd. Het studieblad EG gaf onlangs een droevig overzicht van zulke kleine rampen. Zo'n studie- (of probleem-) toernooi wordt in de vakbladen, en in gewone schaakbladen over de hele wereld aangekondigd, componisten gaan aan de slag, sturen dromend van roem hun werken op, en daar blijft het soms bij. De normale gang van zaken is dat zo'n toernooi een uitslag, plus de gelauwerde composities de wereld instuurt, maar soms komt er alleen een uitslag, en soms helemaal niets. EG noemt de oorzaken van een paar concrete gevallen: de oorlog kwam ertussen, het organiserende blad hield op te bestaan, de organisator had er geen zin meer in, de organisator ging dood, er kwamen te weinig inzendingen. Bij het Olympische studie-toernooi dat Argentinië in 1978 organiseerde gingen alle inzendingen bij een brand verloren.
    Zelfs van een in 1988 met veel fanfare aangekondigde studie-compositie wedstrijd Sovjet Unie - Rest van de Wereld waren alle studies in een zwart gat verdwenen. Schuld daaraan was deels dat één van de twee deelnemers, de Sovjet Unie, halverwege de wedstrijd ophield te bestaan, en een complicerende factor was ook dat er voor zo'n wedstrijd, die immers gejureerd moet worden, moeilijk onpartijdige juryleden te vinden waren. Toch kon na veel moeilijkheden en oponthoud in 1994 een uitslag gepubliceerd worden: de Sovjet Unie had met een monsterscore gewonnen. (De twee gewone schaakmatches Sovjet Unie-Wereld, in 1970 en 1984, werden ook door de Sovjet Unie gewonnen, met respectievelijk 20½-19½ en 21-19.)
    Maar het heeft dus nog tot dit jaar geduurd voor EG de studies van dit grote toernooi kon publiceren. We mogen het blad dankbaar zijn voor het bergen van deze verzonken schatten. Twee voorbeelden. Het eerste haalde de dertiende plaats in de afdeling waar het voorgeschreven thema was: 'Een witte poging faalt op een zwarte tempozet. In de oplossing bereikt Wit zijn doel door zelf een tempozet te spelen.'
Wit speelt en wint 
D. Gurgenidze, 1989
1.Tc1! Waarom 1.Tc3 met dezelfde dreiging niet werkt zien we straks. 1...Db2 De enige manier om het mat te pareren. 2.Tc8+ Db8 3.Tac3 Nu dreigt T3c7 en Txa7 mat, dus Zwart moet a7 op tijd kunnen dekken. 3...g2 4.Tc1 Nu is Zwart in tempo-dwang. 4...f2 gaat niet wegens 5.T1c7 en mat, en 4...g1D niet wegens 5.Txb8+ en 6.Txg1 4...d6 5.a3 d5 6.a4 en nu moet Zwart met d4 of f2 de reddende diagonaal sluiten, of met g1D die andere winst mogelijk maken: bv. 6...f2 7.T1c7 g1D 8.Txa7 mat.
    Waarom werkt 1.Tc3 niet? Het spel verloopt dan aanvankelijk op dezelfde manier: 1...Db2 2.Tc8+ Db8 3.Tac1 g2 4.a3 d6 5.a4 d5 maar omdat Wit nu de zet Tc1 al verbruikt heeft, mist hij die als tempo-zet. Wit kan de situatie niet vasthouden, en verliest zelfs (6.d4 f2 en f1D+)

In de andere afdeling was het thema: 'Wit wint tegen zwart tegenspel dat gebaseerd is op eeuwig schaak of eeuwige aanval.' Deze studie werd vijfde.
Wit speelt en wint 
A. Davranjan, 1989
Het begin is makkelijk: 1.h5 f3 2.h6 f2 3.h7 f1D 4.h8D Dreigt mat door een aftrekschaak met de koning. 4...Df7 (Na 4...Df4 5.Kd7+ Db8 6.Dc3 is het meteen uit.) Wit moet nu een tempozet doen om verder te komen, want 5.Kc8 De8+ met pat gaat niet. Maar moet die tempozet 5.a3 of 5.a4 zijn? 5.a3! Df4 Het enige; b8 moet gedekt worden. 6.Kd7+ Db8 7.Dc3 De5 Het begin van de thematische eeuwige aanval. 8.Dc8+ Db8 9.Dc5 De5 10.Df8+ Db8 11.Db4 Dc8+ 12.Ke7 Kb8 13.Df4+ Ka8 14.Da4+ Daarom mocht Wit geen 5.a4 spelen; veld a4 moest voor de dame beschikbaar blijven. 14...Kb8 15.Da7 mat.
 
© Tim Krabbé, 1999


Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina | Hoofdpagina schaken | Hoofdpagina algemene site |