TALS
VERBEELDING AAN DE MACHT
De match van de eeuw was Fischer - Spassky, Reykjavik 1972 - door de
mythische Fischer en zijn symbolische overwinning, als eenzame
Amerikaan op de Sovjet-macht. Maar
schaaktechnisch was Tal - Botwinnik, Moskou 1960, de match van de eeuw.
Daar botsten twee tegengestelde opvattingen van het schaken - de
strenge geleerde Botvinnik en de éénmans mei-revolutie
Tal, 'een rusteloze dichter die de schijnbaar onwrikbare principes van
de positionele school aan zijn laars lapte,' aldus Kasparov in het pas
verschenen deel 2 van zijn My great predecessors (450 bladzijden over
Euwe, Botvinnik, Smyslov en Tal). 'Zijn spel stond onmetelijk ver van
de strikte positionele principes van Botvinnik. Er werd destijds veel
gesproken over Tals geluk. De schaakwereld vond het moeilijk om dit
nieuwe, vuurwerk-achtige schaken te accepteren, dat gebaseerd was op
verbeelding en risico's. De vooraanstaande spelers dachten in algemene
categorieën, maar Tal verloste ons van dit oppervlakkige inzicht.
Hij dwong zijn tegenstanders de hele partij lang te rekenen, en velen
waren daar niet aan gewend.'
Na de verloren match tegen Tal schreef Botvinnik:
'Ik was erdoor verbijsterd dat hij, inplaats van op positie te spelen,
schijnbaar onlogische zetten deed om zijn tegenstander moeilijke
practische problemen te stellen.' Kasparov geeft Botvinnik een veeg uit de
pan: 'Dat zag hij volkomen verkeerd. Hij bedoelt dat 'op positie
spelen' maar voor één correcte uitleg vatbaar is. Dat is
niet zo. Tal speelde óók 'op positie', alleen met een
veel groter risico.'
Tals toverschaak had een enorme invloed. Hij was ook
geliefd als mens; zijn eerste echtgenote Sally Landau gaf onlangs een
ontroerend, liefderijk interview over hem. Tal kwam, zegt zij, van een
andere planeet om hier te schaken. Hij was een genie, maar ongeschikt
voor het dagelijks leven. Hij ging op reis met een koffer vol
schaakboeken, lege flessen en vuil ondergoed; hij kon geen melk warmen,
raakte zijn paspoort en tickets altijd kwijt, en vulde nooit zijn
onkostenformulieren in zodat hij die ook zelf moest betalen.
Hij werd twaalf keer aan zijn zieke nier
geopereerd, maar hij dronk veel en rookte vijf pakjes sigaretten per
partij. Dat hij de vijfenvijftig haalde, was een wonder.
Botvinnik - Tal
6e matchpartij 1960
Zwart is aan zet. Hij staat plezierig; Pf6 zou goed geweest zijn.
21...Pf4 Een waterscheiding van opvattingen. Schaken is geen wetenschap, maar een
spannend spel, zegt Tal met deze objectief verliezende zet. Kasparov:
'Inplaats van in zijn beproefde strategische vaarwater bevond Botvinnik
zich ineens in een mijnenveld waar iedere onvoorzichtige stap fataal
kon zijn.' 22.gxf4 exf4 23.Ld2 23.a3 was winnend: 23...Db3 24.Lxa7 Le5
25.f3 b6 en nu niet wat Tal gezien had (26.Dd1 Dxb2 27.Ta2 Txc3 28.Txb2
Txc1 29.Dd2 Lxb2 30.Dxb2 T1c2 31.Dd4 Te8 met remise), maar 26.a4 Lxc3
27.bxc3 Txc3 28.Txc3 Dxc3 29.Te1 Da5 30.De7 Ta8 31.Db7 en Wit wint.
Kasparov: 'Zulke varianten maken je thuis al duizelig - laat staan in
tijdnood in een match om het wereldkampioenschap.' 23...Dxb2 Beter Le5.
24.Tab1 f3 Nog meer geniale verwarring. Na 24...Lxb1 25.Txb1 Dc2 26.Le4
Txe4 27.Dxe4 Txc3 28.De8+ Lf8 29.De6+ Kh8 30.Df7 wint Wit. 25.Txb2 De
beslissende fout; 25.Lxf3 Lxb1 26.Txb1 Dc2 27.Le4 Txe4 28.Pxe4 Dxb1
29.Pxd6 Tf8 30.De6+ Kh8 31.Pf7+ Txf7 32.Dxf7 won nog net. 25...fxe2
26.Tb3 Td4 27.Le1 Le5+ 28.Kg1 Lf4 Makkelijker 28...Txc3 29.Tbxc3 Td1
30.Tc4 Lb2 enz. 29.Pxe2 Txc1 30.Pxd4 Txe1+ en Zwart won - een zware
slag voor Botvinnik.
Een jaar later won hij met overmacht zijn titel
terug - Tal was toch meer een aanvaller dan een verdediger.
© Tim Krabbé, 2004
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site