In 1990 verloor Oostenrijk een kwalificatiewedstrijd voor het Europees
Kampioenschap voetbal met 1-0 van de Far Oer; een beroemde afgang. Het
doelpunt werd gemaakt door Torkil Nielsen, die ook schaakkampioen van de
Far Oer was. 'En vast ook hardloop-, sjoel- en eierraapkampioen,' hoor
ik de lezer denken; de Far Oer is maar een klein landje.
Maar een doelpunt maken tegen Oostenrijk is niet
niets, en er wordt op de Far Oer behoorlijk geschaakt - en van dat dubbele
uitblinken bij de nerds en bij de macho's zijn er meer, en opmerkelijker
voorbeelden. De huidige nummer 6 van de wereld, Peter Leko, voetbalde in
Hongarije in districts-jeugdelftallen; Jansa, drievoudig schaakkampioen
van Tsjechoslowakije en grootmeester, speelde in het nationale jeugdelftal
en Bela Soos, een sterke meester, in het echte Roemeense voetbalelftal.
Het alles overtreffende voorbeeld is echter de Noor
Simen Agdestein. Toen hij in 1989 met o.a. Kasparov en Kortschnoi in het
Interpolistoernooi speelde, stond hij zestiende op de schaakwereldranglijst,
en was hij al achtvoudig voetbalinternational voor Noorwegen - in de tijd
dat Noorwegen goed begon te worden.
Enkele data uit zijn sportleven. 1982: (15 jaar) Noors schaakkampioen.
1984: tweede in het Europees jeugdkampioenschap (achter Salov); maakt zijn
debuut in het Noorse jeugdelftal en in het eerste van zijn club, de tweedeklasser
Lyn. 1985: eerste Noorse grootmeester; de jongste ter wereld. 1986: gedeeld
eerste in het jeugdwereldkampioenschap, vóór Barejev, Anand
en Piket, maar tweede op tiebreak achter de Cubaanse outsider Arencibia.
1988: derde in het Hoogovenstoernooi, debuut als spits in het Noorse elftal
tegen Italië. 1989: slaat profcontract bij het Turkse Besiktas af
om in het Interpolistoernooi te kunnen spelen; verliest daardoor plaats
in het Noorse elftal. 1991: scheurt kruisband, en na een jaar revalidatie
meteen weer, 'and this time for good.'
Tot op dat moment, al had hij beurtelings overwogen
het schaken op te geven voor het voetballen en het voetballen voor het
schaken, en vond hij zijn studie sociologie eigenlijk het belangrijkst,
had Agdestein steeds gedacht dat zijn sportcarrières te combineren
waren, al vond hij het jammer dat zijn voetbaltrainers dat niet óók
dachten. Voor profvoetballer leek zijn talent hemzelf niet toereikend;
voor profschaker lag het eenzaam studeren hem te slecht. Kasparov noemde
hem de sterkste amateur onder de topspelers; zijn elftalgenoten vonden
hem excentriek, een reputatie die hij in interviews graag aandikte. Dat
zijn optreden in het nationale voetbalelftal het aanzien van het schaken
in Noorwegen wat opkrikte vond hij mooi; voor het eerst zag men daar dat
schakers niet alleen maar rare studeerkamertypes waren.
Maar juist toen hij met voetbal moest stoppen bleek
de invloed ervan op zijn schaken funest. Na 1992 zakte Agdestein diep weg;
zijn schaakkracht werd meegesleurd door de voetbalteleurstelling. Het afbreken
van die carrière had een zegen kunnen zijn omdat hij nu voor het
schaken moest kiezen, maar de kapotte knie en de andere lichamelijke
ongemakken die hij aan het voetballen had overgehouden (hij is nog steeds
niet 100 % fit) verhinderden dat. 'Ik moet eigenlijk heel blij zijn dat
ik het voetbalcircus kon verlaten - maar dat had ik natuurlijk moeten doen
vóór ik mijn blessure kreeg. Maar het was niet makkelijk
om met voetballen te stoppen toen ik eenmaal in het Noorse elftal was gekomen.'
Er volgden 'jaren waarin mijn rating en al het andere omlaag gingen, jaren
die ik net zo lief had willen missen.' Hij verdween uit de wereldtop-200;
was even zelfs niet meer de Noorse nummer één, en pas in
1999 won hij weer een groot toernooi; Cappelle la Grande, met een toernooirating
van 2789.
Nu is Agdestein 33, getrouwd en vader van twee kinderen,
schaakcolumnist bij de krant VG, en schaakdocent aan de academie voor topsporters
in Oslo. Hij is weer full time met schaken bezig: 'ik heb mijn oude zelfvertrouwen
terug en durf het gevecht met iedereen aan.' Maar de ambitie voor een echte
schaakcarrière is er niet meer. Hij heeft de schittering van het
sterrendom leren relativeren, de schaduwzijde van het leven gezien, en
nu is hij het gelukkigst als hij thuis is met zijn gezin, en zo weinig
mogelijk doet. 'Evenwicht! Dat is het sleutelwoord. Aristoteles, toch?'
Als voetballer noemt Agdestein zich 'geen typische
goalgetter. Ik miste juist heel makkelijke kansen, maar ik was goed in
het creëren van kansen. En in lopen. Soms lukte alles me, soms was
ik nergens. Misschien was ik gewoon jong.'
'Voetballen was zó leuk, doelpunten maken
voelde heerlijk, en het geld en zo - dit is ingewikkeld! Ik kijk nog steeds
niet graag naar voetballen, het gevoel 'daar had ik bij kunnen zijn' is
er nog.'
Als schaker heeft hij een aantrekkelijke stijl;
scherp en fantasierijk. 'Op deze partij van lang geleden ben ik wel een
beetje trots,' mailde hij.
Agdestein - Karlsson, Gausdal 1987
1.Pf3 c5 2.e4 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pf6 5.Pc3 g6 6.Le3 Lg7 7.f3 O-O
8.Dd2 Pc6 9.Lc4 Ld7 10.O-O-O Db8 11.h4 Tc8 12.Lb3 a5 13.h5 a4 14.Ld5 Pxh5
Op 14...e6 volgt 15.hxg6! exd5 16.Lh6 fxg6 17.Lxg7 Kxg7 18.Dh6+ Kf7 19.Pxd5
en wint. 15.g4 Pf6 16.Pf5 Lxf5 De g-lijn mag niet open komen. 17.gxf5
Pb4 18.fxg6 Pfxd5 Nu zou 
Zwart
na 19.exd5 Txc3 20.bxc3 Pxa2+ winnen, maar Agdestein heeft een geniale
zet achter de hand (zie diagram). 19.Ld4! Doet domweg niet
mee aan de ruil, maar versterkt de aanval door de zwarte loper te neutraliseren.
19...Lxd4 Op Pf6 wint 20.gxh7+ Kh8 21.Tdg1, en na 19...e5 is een
mooie variant: 20.gxh7+ Kh8 21.Tdg1 f6 22.exd5 exd4 23.Txg7 Kxg7 24.Dh6+
Kf7 25.Tg1 en Wit wint.
20.Dxd4 e5 21.gxf7+ Kf8 Of Kxf7 22.Txh7+
Kg8 23.Dg1+ Kxh7 24.Dg2 en Zwart gaat mat. 22.Dg1 Pf6 23.Th6 Pxa2+
Om zijn dame snel naar het strijdtoneel te brengen. Op Kxf7 was 24.Dg5
gevolgd. 24.Pxa2 Dc7 25.Pb4 Dxf7 26.Txd6 Pe8 27.Td3 Tc4 28.Pd5 Tac8
29.c3 T4c6 30.Dg5 Txh6 31.Dxh6+ Dg7 32.Db6 Ta8 Nu miste Wit 33.Dc5+
Kg8 34.Td1 en de toren komt beslissend over g1 naar binnen. Na het wat
zwakkere 33.Td1 kon Zwart het opgeven uitstellen tot de 62ste zet.
© Tim Krabbé, 2000
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site |