Het zou schaaketiquette moeten zijn dat men, wanneer de tegenstander een fraaie matcombinatie uitvoert, hem die ook met de matzet laat bekronen. Dat wordt vrijwel nooit gedaan - er is wel een beroemd voorbeeld van het omgekeerde.
Steinitz - Von Bardeleben, Hastings 1895
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Lc5 4.c3 Pf6 5.d4 exd4 6.cxd4 Lb4+ 7.Pc3 d5 8.exd5 Pxd5 9.O-O Le6 10.Lg5 Le7 11.Lxd5
Lxd5 12.Pxd5 Dxd5 13.Lxe7 Pxe7 14.Te1 f6 15.De2 Dd7 16.Tac1 c6 17.d5!
Wint bijna geforceerd en briljant. 17...cxd5
18.Pd4 Kf7 19.Pe6 Thc8 20.Dg4 g6 21.Pg5+ Ke8 (zie diagram)
22.Txe7+ Lijkt meteen uit, want
22...Kxe7 faalt op 23.Te1+ Kd6 24.Db4+ Kc7 (24...Tc5 25.Te6+) 25.Pe6+
Kb8 26.Df4+ enz. 22...Kf8 Maar
nu hangen alle witte stukken, terwijl er mat op de onderste rij dreigt.
23.Tf7+ Kg8 24.Tg7+ Kh8 De
toren is onkwetsbaar wegens Dxd7+ of Txc8+ en op 24...Kf8 volgt
25.Pxh7+ met damewinst. 25.Txh7+
en Von Bardeleben gaf op wegens 25...Kg8 26.Tg7+ Kh8 27.Dh4+ Kxg7
28.Dh7+ Kf8 29.Dh8+ Ke7 30.Dg7+ Ke8 31.Dg8+ Ke7 32.Df7+ Kd8 33.Df8+ De8
34.Pf7+ Kd7 35.Dd6 mat. Voor deze onsterfelijke partij kreeg Steinitz
de schoonheidsprijs.
Maar ook Zwarts wijze van opgeven (volgens sommige bronnen al na 24.Tg7+) is onsterfelijk geworden. Een bloemlezing:
'vB liep weg' (Feenstra Kuiper)
'Bardeleben verliet bij het hoogtepunt van de combinatie de zaal en verloor op tijd, liever dan op te geven.' (Whyld / Hooper)
'Steinitz wilde bij de 24ste zet mat in 11 zetten aankondigen. Von Bardeleben had echter lont geroken, verliet de toernooizaal en liet Steinitz zitten.' (Bachmann)
'Euwige schande voor Von Bardeleben; na deze zet kwam hij niet terug naar het bord. Natuurlijk had hij Steinitz het vervolg moeten laten uitvoeren.' (Krabbé)
'Bardeleben... stond plotseling op en verliet stilletjes de zaal (later stuurde hij per speciale koerier een briefje waarmee hij de partij opgaf.) Maar Steinitz was bereid de toeschouwers te laten zien wat Zwart te wachten stond.' (Kasparov)
'Maar Bardeleben gaf niet op. Hij staarde naar 25.Txh7+, keek Steinitz
even aan, en stond zonder een woord te zeggen op uit zijn stoel en
verliet de zaal. Hij kwam niet terug. Toernooi-officials zochten en
vonden Bardeleben, die boos heen en weer beende. Nee, hij weigerde
terug te keren aan het bord om zich te laten matzetten door die
schandelijke Oostenrijker. Dus moest Steinitz wachten tot Bardelebens
vlag gevallen was, alvorens hij de winst kon opeisen. Daarna
demonstreerde hij het mat in tien, en het publiek juichte.' (Soltis)
Ik kom hier op omdat Edward Winter, die strenge schoolmeester van de
schaakwaarheid, Soltis op The Chess
Cafe om de oren sloeg met dat flauwe kletsverhaal. Wat er echt gebeurde
was allang bekend - Von Bardeleben verliet inderdaad de zaal, maar pas nadat
hij Steinitz had gezegd waarom: het applaus voor de winnaars van de al
afgelopen partijen had hem gestoord. (Applaudisseren werd daarna
verboden.) Nadat de partij voor hem gewonnen was verklaard, liet
Steinitz de toeschouwers zijn mooie mat in tien zien.
Het incident, of de nederlaag zelf, moet een zware klap
zijn geweest voor Von Bardeleben; vóór die partij stond
hij samen met Pillsbury ongeslagen tweede, vóór o.a.
Lasker, Tarrasch, Steinitz en Schlechter. Daarna wilde hij zich
terugtrekken, en toen hij toch doorspeelde eindigde hij op de 7e plaats.
De Berlijner Kurt Von Bardeleben (1861-1924), jurist
maar vooral schaker en schaakschrijver, wordt beschreven als breekbaar,
teruggetrokken, gevoelig, en ongezond; te zacht voor het
harde toernooileven. Hij pleegde zelfmoord door uit een raam te
springen. Maar behalve door zijn onsterfelijke verliespartij leeft hij juist
daardoor voort; Nabokov schonk die sprong aan zijn grootmeester
Luzhin, de treurige held van zijn roman De Verdediging.
© Tim Krabbé, 2004
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site