Onlangs toonde ik hier een 'druk-op-de-knop' studie van Korolkov. Na de eerste zet waren alle volgende zetten van Wit en Zwart hun enige legale mogelijkheid. Weinig kon ik vermoeden dat dat een eerste stap was die mij zou binnenvoeren in een geheel nieuwe wereld, die van Dead Reckoning.
Om te beginnen wezen lezers mij op deze stelling van Röpke.
Mat in 6
V. Röpke, 1942
Dat grapje kende ik wel (Wit kan niet niet mat in 6 geven), maar de Amerikaan Noam Elkies stuurde me dit voyante probleem:
Mat in 10
Noam Elkies, 2004
Ook hier gaat alles vanzelf, tot en met 10.Dxe5 mat. Dit is de langste no-brainer (zoals Elkies het genre noemt) met gepromoveerde stukken. Hij stuurde me ook een bewijs dat deze stelling, 'hoewel onmiskenbaar implausibel', legaal is; dat wil zegen, vanuit de beginstelling kan ontstaan.
Maar, schreef ik, anders dan bij Korolkov en Röpke, hebben Wit en Zwart hier keuzes - ze zouden de tijd kunnen overschrijden, omdat ze niet zágen dat die keuzes geen verschil maken.
Daarmee had ik echter buiten Dead Reckoning gerekend, want Elkies schreef me: 'Volgens de FIDE regels is een partij afgelopen wanneer alle legale voortzettingen tot hetzelfde resultaat leiden.' En hij verwees me naar een website van Andrew Buchanan over de merkwaardige problemen die uit die regel voortvloeien. In het eerste probleem op die site stonden slechts twee koningen op het bord.
Wie is er aan zet?
Andrew Buchanan, 2001
Bij Dead Reckoning, legt Buchanan uit, ('gegist bestek' is de vertaling als scheepvaartterm, maar ik geloof niet dat hij het zo bedoelt) wordt het verbazende effect getoond dat die spelregel op retrograde analyse heeft. Zo'n stelling, waaruit met geen enkel middel, hoe absurd ook, nog mat kan ontstaan, noemt hij dood. En als je kunt bewijzen dat er in het verleden zo'n dode stelling is geweest, dan is de huidige stelling illegaal, omdat er in een dode stelling niet mag worden doorgespeeld.
Stel dat Wit in het diagram aan zet is, dan heeft Zwart de laatste zet gedaan. Dat moet een slagzet naar a8 zijn geweest, anders was de stelling daarvóór al dood. Maar hij kan geen paard of loper hebben geslagen, want dan was de stelling toen al dood geweest. Een toren of een dame dus - maar of de koning nu op a7 of b8 stond, dat slaan was de enige legale zet, dus ook in dàt geval was de stelling al dood. Ergo: Wit heeft de laatste zet gedaan, en Zwart is nu aan zet.
Mag Zwart nog rokeren?
Andrew Buchanan
StrateGems 2001
We tellen: witte pionnen hebben vijfmaal geslagen. Er ontbreken vijf zwarte eenheden; die zijn dus allemaal door pionnen geslagen, ook Th8. Alle acht witte pionnen staan nog op het bord, dus die toren moet naar buiten zijn gekomen.
Kan dat? Zwarts laatste zet was g7-g5+ of g6-g5+ Als het g6-g5+ was, dan kan Th8 ontsnapt zijn, bijvoorbeeld door een voorgaand g7xh6, vervolgens Th8-g8-g5 en later h7xg6. Echter, als de schaakgevende pion van g6 kwam, dan was die stelling dood - geen enkele zettenvolgorde zou nog tot iets anders dan remise kunnen leiden. De pion kwam dus van g7. Maar dan moet de zwarte koning ooit een zet hebben gedaan om Th8 eruit te laten. Het antwoord is dus: Zwart mag niet rokeren.
© Tim Krabbé, 2005
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site