Je kan van Fritz veel zeggen, maar als zijn baas, ChessBase-directeur
Frederic Friedel, al dollartekens in zijn ogen heeft, dan heeft hij daar
in ieder geval ook schaakstellingen. Hij is een echte liefhebber die mij,
toen ik hem voor het eerst ontmoette, met kinderlijk plezier liet zien
hoe hij, in een van de oerversies van ChessBase, met de hand alle meer
dan 100 zetten had ingevoerd van de oplossing van een schaakprobleem.
Aan het blad en de website van ChessBase draagt
Friedel dan ook vaak zelf stukjes bij. Een daarvan ging over deze hersenkraker
uit 1939, van J. Peacock: Construeer een partij die met 1.e2-e4 begint,
en die op de vijfde zet eindigt met mat doordat een paard een toren slaat.
Het partijverloop moet legaal zijn en de oplossing is, verklap ik vast,
niet flauw.
Ik heb het niet kunnen oplossen, maar dat zegt niets.
Friedel kreeg de puzzel in 1985 van de Engelse grootmeester John Nunn die
hem, ter meerdere kwelling, ook een dichte envelop met de oplossing gaf.
Als Friedel die zelf kon vinden moest hij haar op de achterkant schrijven
en naar Nunn sturen. Friedel keek er uren naar, samen met Ken Thompson
(de eindspeldatabase-goeroe over wie ik het hier een paar maal heb gehad)
maar ze kwamen er niet uit en toen ook alle pogingen om door de envelop
heen te lezen gefaald hadden, openden ze die.
Wat later, in 1986, reed Friedel samen met Kasparov
en Karpov van Zürich naar Luzern, waar die twee met de toenmalige
FIDE-president Campomanes over de verwarde toestand rond het wereldkampioenschap
zouden praten. (Kasparov en Karpov in één auto krijgen, dat
is een puzzel die nu niemand meer zou kunnen oplossen.) Om de tijd te doden
gaf Friedel ook hun het probleem op. De twee wereldkampioenen kwamen er
tijdens de rit niet uit, en ook niet gedurende de dagen daarna in het hotel.
Toen ze uit elkaar gingen gaf Friedel op zijn beurt een dichte envelop
met de oplossing aan Kasparov.
Maanden later vond hij een noodbericht van Kasparov
op zijn antwoordapparaat: hij moest hem onmiddellijk bellen. Kasparov was
in acute verlegenheid, want hij had het probleem opgegeven aan de leerlingen
van de beroemde Botwinnik schaakschool (die hij toen samen met Botwinnik
leidde) en toen niemand de oplossing kon vinden, ook Botwinnik niet, hadden
de aanstaande grootmeesters die aan hem gevraagd. Hij had ze opgedragen
er nog een dag over na te denken, om in de tussentijd Friedels envelop
te kunnen zoeken. Maar die vond hij niet, en nu dreigde hij vreselijk af
te gaan. Friedel vertelde hem de oplossing, en hoorde hoe Botwinnik op
de achtergrond een zucht van verbazing slaakte.
Toen Friedel het probleem vele jaren later als kerstpuzzel
in zijn ChessBase Magazine bracht en op het Internet zette, werd hij overspoeld
door e-mails en brieven met foute oplossingen, en klachten dat er geen
oplossing wàs. Er waren ook een paar goede oplossingen. Svidler,
een top-10 speler, mailde Friedel dat hij het probleem kende en de oplossing
geweten had, maar dat hij die desondanks pas na een half uur ploeteren
had kunnen reconstrueren.
Om te zorgen dat lezers die willen proberen Kasparov
en Karpov de baas te zijn de oplossing niet per ongeluk kunnen zien, heb
ik die in een begrijpelijke geheimtaal aan het eind van deze rubriek gezet.
Peacocks
puzzel is een fraai voorbeeld van van wat je 'beginstelling-constructies'
zou kunnen noemen. Een klassieker op dit gebied (Orbán, 1976) is
ook: Wit is aan zet; construeer een partij waarin de stelling links na
de vierde zet van Zwart ontstaat. De grap is dat het in drie zetten
heel makkelijk is: bijvoorbeeld 1.e4 c6 2.Lc4 e6 3.Lxe6 dxe6 Maar in vier
zetten is er maar één oplossing, waarin iedere zet vastligt.
Oplossing hieronder, eveneens in geheimtaal.
Deze 'bewijspartijen' zijn de laatste jaren nogal in zwang. Het diagram
links is nog een mooie. De opgave, van M. Hoffmann uit 1989, is: construeer
een partij van 4 hele zetten die tot de diagramstelling leidt. Doe het
daarna nog eens, maar dan zonder zwarte dame op d8.
Oplossing Peacock: e4Pf6f3Pe4De2Pg3De7De7Kf2Ph1. Wits tweede en derde
zet kunnen worden omgewisseld. Orbán: e4e6Lb5Ke7Ld7c6Le8Ke8. Hoffman:
a) d3e5Dd2La3Db4f6Df8Lf8.
b) d3e5Lh6Dg5Dc1Dc1Lc1f6. Fraai
en verrassend: in a) overschrijdt Lf8 een kritisch veld en keert
dan naar zijn uitgangsveld terug, in b) doet Lc1 dat.
© Tim Krabbé, 2000
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site |