Een altijd terugkerende vraag is: 'Hoe zou Capablanca (Morphy, Aljechin,
Lasker) het doen in een toernooi van nu?' Waarschijnlijk zou hij laatste
worden - zeker de Capablanca van toen tussen de Kasparovs, Sjirovs en Gelfands
van nu. Wat grootmeesters nu van schaken weten is niet te vergelijken met
wat ze een eeuw geleden wisten, en de vraag hoe sterk Capablanca zou zijn
als hij nu leefde, is zinloos. Misschien zou hij niet zijn gaan
schaken maar golfprof zijn geworden, en als hij wel was gaan schaken had
hij de top-100 misschien niet gehaald, omdat tegenwoordig een enorme openingskennis
nodig is, en hij op dat gebied lui was.
Wat wel vergeleken kan worden is de relatieve kracht
van spelers op bepaalde tijdstippen. De Amerikaan Jeff Sonas, statistisch
medewerker van de website van Kasparov (www.kasparov.com) heeft
op zijn eigen website (www.chessmetrics.com) de uitkomsten gezet
van een historisch-statistisch onderzoek naar de sterkte van alle belangrijke
schakers sinds 1852.
Op een database van een klein half miljoen partijen,
van zo'n vierduizend spelers, paste hij een eigen ratingsysteem toe, waarbij
hij voor ieder jaar die ratings gelijktrok door te bepalen nummer 10 altijd
2600 heeft.
De twee hoogste Sonas-ratings aller tijden zijn
voor Morphy, met 2847 in 1859 en Fischer die in 1972 op 2844 stond. Fischer
had toen ook 209 punten méér dan Spasski, de grootste voorsprong
ooit op nummer 2. Kasparov is nooit hoger dan 2750 gekomen, wat de relatieve
aard van Sonas' lijsten onderstreept; Kasparov is geen zwakkere schaker
dan Fischer was, maar hij had meer concurrentie.
De hoogste Nederlanders zijn uiteraard Euwe (tweede
in 1936, niet achter Aljechin maar achter Capablanca) en Timman, die in
1988 tweede achter Kasparov stond. Euwe is ook, samen met Spasski, de enige
wereldkampioen die nooit eerste heeft gestaan. Spelers die nooit wereldkampioen
zijn geweest maar die na de invoering van het wereldkampioenschap in 1886
wèl eerste zijn geweest op de Sonas-lijst, zijn Fine (1939-41),
Keres (1960) en Kortsjnoi (1979). Lasker stond 28 jaar lang (1893-1921)
eerste, maar ook Botwinnik (1942-1957 en 1962); Kasparov (1986-2001 met
uitzondering van 1989); Karpov (1974-1984, met uitzondering van 1979);
Louis Paulsen (1863-1872); Steinitz (1873-1881 en 1887-1892), Staunton
(1852-1858); Aljechin (1928-35) en Capablanca (1922-27, 1936 en 1938) hebben
lang bovenaan gestaan.
Heel aardig is de lijst van de leeftijdgenoten.
De sterkste 11-, 12- en 13-jarige aller tijden was Judit Polgar. Daarna
volgen de 14-jarige Kramnik, en de 15- tot 20-jarige Kasparov. Vervolgens
duikt plotseling, maar niet onverwacht Morphy op (21 en 22 jaar), maar
wel heel verrassend is dat Ignace Kolisch in 1861 en 1862 niet alleen de
sterkste 23- en 24-jarige aller tijden was, maar dat hij in die jaren ook
de hele ranglijst aanvoerde. Dragers van de grijze trui zijn Steinitz (63),
Maroczy (64-66), Lasker (67-68), en Kortsjnoi is de sterkste 69-jarige.
In de komende jaren zal hij alle Najdorfs, Reshevsky's en Smyslovs die
hem nu nog opvolgen, wegvagen.
Ignace Kolisch, later Baron von Kolisch, geboren
in 1837 in wat nu Slowakije is, moet een welbespraakte en handige jongeman
zijn geweest met een groot sociaal talent, en al in zijn jeugd een financieel
speculant. Zijn grote schaaktalent gebruikte hij om toernooien te winnen,
en om de schaakminnende Rothschilds zover te krijgen dat ze hem hielpen
toen hij zich als bankier in Wenen wilde vestigen. Hij stopte toen met
schaken, was spoedig miljonair, werd in 1881 in de adelstand verheven,
maar heeft niet lang van zijn sociale successen kunnen genieten; hij overleed
in 1889.
Kolisch - Anderssen, Londen 1861
Uit een match die Anderssen met 5-4 won. 1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4
Lc5 4.b4 Lxb4 5.c3 La5 6.d4 exd4 7.O-O dxc3 8.Db3 Df6 9.e5 Dg6 10.Pxc3
b5 11.Pxb5 Tb8 12.De3 Pge7 13.De2 Dreigt damewinst door Ph4. 13...Dh5
14.La3 Lb7 Maar nu was er geen reden om niet te rokeren. 15.Tad1
Pf5 (zie diagram) 16.Txd7! Een beslissend torenoffer.
16...Kxd7 17.e6+ Kc8 18.exf7
La8 Om ruimte te maken. 19.Pxa7+ Pxa7 Na 19...Kb7 is 20.Pxc6
Kxc6 21.Pe5+ afdoende. 20.De6+ Kd8 21.Td1+ Pd6 22.Txd6+ Makkelijker
22.Lxd6, maar de Rothschilds moeten natuurlijk wel blijven kijken.
22...cxd6 23.Dxd6+ Kc8 24.Le6+ Kb7 25.Ld5+ Dxd5 Gedwongen; anders
25...Kc8 26.De6+ Kc7 27.Ld6+, enz. 26.Dxd5+ Ka6 Materieel valt het
nog mee voor Zwart, maar de slechte stand van zijn stukken leidt tot verdere
verliezen. 27.Dc4+ Kb7 28.De4+ Pc6 29.Pe5 Ka6 30.Dc4+ Ka7 31.Lc5+ Tb6
32.Lxb6+ Lxb6 33.Pxc6+ Lxc6 34.Dxc6 en Zwart gaf het op.
© Tim Krabbé, 2002
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site