Onlangs begon grootmeester Valeri Salov een open brief aan grootmeester
Yasser Seirawan als volgt: 'Beste Yasser. Je bent een oude vriend van me
en allereerst zou ik je willen bedanken dat ik een van degenen was aan
wie je je open brief aan de FIDE liet lezen. Ik heb er een paar opmerkingen
over. Ik vond het een volstrekt onverantwoordelijke, onbeschofte, oneerlijke,
harteloze, wilde, kortzichtige, demagogische, woeste, vooringenomen, bevooroordeelde,
arrogante, onverkoopbare, foute, valse en - vergeef me dat ik zo hard tegen
je ben - een totaal leugenachtige brief.'
'Je bent bombastisch vergeten,' reageerde
Seirawan later vrolijk. En terecht; er had in Salovs brief geen enkel argument
gestaan, en dat terwijl die open brief van Seirawan, aan FIDE-president
Iljoemzjinov, nu juist een heldere opsomming was geweest van de misstanden
en schandalen rond de FIDE. De ongedekte cheques van Las Vegas, de rating-
en titelfraudes, de vrijages met Iraq en Iran, de processen die twee wereldkampioenen,
Karpov en Zsusza Polgar tegen de FIDE hebben aangespannen, het feit dat
Kasparov zich buiten de FIDE stelt, de plannen om de commerciële belangen
van de FIDE aan de Russische mafia uit te besteden.
Seirawan vroeg Iljoemzjinov af te treden. Dat zal
die niet doen, maar hij zal die open brief niet prettig vinden, want Seirawan
is als topspeler en hoofdredacteur van Inside Chess een belangrijk en gerespecteerd
man, die bovendien als een toonbeeld van redelijkheid geldt, en die de
FIDE juist lang de hand boven het hoofd had gehouden.
Wat de brief van Seirawan ook sterk maakte is dat
hij niets zei over de persoon Iljoemzjinov. Dat is een fascinerende, charmante
en geniale jongeman (geboren in 1962), die ook de despotische president
is van de Russische deelstaat Kalmukkië. Hij stopt het schaken vol
met miljoenen uit eigen zak, en de schakers van vandaag hebben geleerd
dat je de hand die je voedt niet moet vragen uit welke zak hij het geld
haalt.
Van Khalifman tot Reinderman zijn de schakers helers
geworden, want iedereen weet dat die miljoenen van Iljoemzjinov, die de
enige reden zijn dat hij als FIDE-president getolereerd wordt, deels geld
van de centrale Russische regering is dat in de Kalmukse staatskas terecht
had moeten komen. Er wonen daar 320.000 mensen; je vraagt je af of die
nu echt naar een Olympisch Dorp voor een schaakolympiade snakten, of een
profvoetbalclub (een andere hobby van Iljoemzjinov) wilden hebben die viermaal
zoveel subsidie van de staat krijgt als de hele landbouw en veeteelt samen,
waar meer dan de helft van de bevolking van afhankelijk is.
Over het regime van Iljoemzjinov in Kalmukkië wist de schaakwereld
al veel, en het was ook bekend dat Larissa Joedina, een Kalmukse journaliste
die Iljoemzjinov in haar krant steeds bekritiseerd had, in juni 1998 door
twee van zijn voormalige medewerkers vermoord werd. Over die moord is nu
meer bekend geworden door het boekje Schaakmat in Kalmukkië
(uitgeverij Aspekt) van de Oost Europa- en sportkenner Martin van den Heuvel,
die eind 1999 als verkiezingswaarnemer van de VN in Kalmukkië was
en daar ook sprak met de weduwnaar van Joedina, Gennadi Joedin.
Larissa Joedina was hoofdredacteur van de krant
Sovyetskaya
Kalmykia (Sovjet Kalmukkië), de enige krant in Kalmukkië
die openlijk kritiek op Iljoemzjinov uitte toen die daar in 1993 president
werd. In 1994 begon Iljoemzjinov een eigen krant onder dezelfde naam, en
Joedina en haar staf werden uit hun kantoor gezet; computers en een auto
werden in beslag genomen. Joedina werd met geweld bedreigd, lastig gevallen,
de voordeur van haar huis werd in brand gestoken. Ze bleef haar krant maken,
nu thuis, onder de naam Sovyetskaya Kalmykia Segodnya (Sovjet Kalmukkië
Vandaag). In 1995 werd het strafbaar om de krant te bezitten of te verkopen;
hij mocht ook niet meer in Kalmukkië gedrukt worden. Toch ging Joedina
door, ook toen zij wegens belediging van een Iljoemzjinov-minister veroordeeld
werd tot een boete van 30 miljoen roebel, zo'n 2½ miljoen gulden.
Joedina kreeg in die tijd een telefoontje waarin haar twee miljoen dollar
werd aangeboden om met haar krant te stoppen en Kalmukkië te verlaten,
'anders vermoorden we je.'
Op 6 juni 1998 werd Joedina gebeld door iemand die
zei bewijzen te hebben dat er met medeweten van Iljoemzjinov zwart geld
werd bijeenbracht voor de bouw van Chess City, het Olympisch Dorp voor
de deelnemers aan de schaakolympiade die een paar maanden later zou worden
gehouden. Joedina zou de betreffende documenten ergens overhandigd krijgen,
en nam haar man mee. Daar was kennelijk niet op gerekend, want ter plekke
probeerde de contactpersoon weg te komen. Toen het echtpaar hem toch wist
te benaderen zei de man dat hij de documenten nu niet bij zich had, maar
ze morgen zou geven.
De volgende avond, 7 juni, werd Joedina opnieuw
gebeld, en nu ging ze alleen. Wat later werd ze in een huis in de omgeving
vermoord aangetroffen.
Anderhalf jaar later, in november 1999, werden twee
mannen, Sergey Vaskin en Vladimir Sjanoekov, wegens deze moord tot 21 jaar
gevangenisstraf veroordeeld. Hoewel het een 'politieke moord' werd genoemd,
bleven de motieven van de twee mannen vaag. Een getuige zei dat de bankdirecteur
Darbakov bij de moord was geweest, maar dat werd niet in de zaak gebruikt.
Medestanders van Joedina vonden een andere getuige die verklaarde dat niet
alleen Darbakov, maar ook Iljoemzjinovs broer Vjatsjeslav aanwezig was
geweest. Ook deze getuigenis werd niet in de zaak gebruikt, en de getuige
kwam korte tijd later om bij een auto-ongeluk. De Sovyetskaya Kalmykia
Segodnya, nu onder hoofdredacteurschap van Gennadi Joedin, en ook kranten
elders, hebben Darbakov en Vjatsjeslav Iljoemzjinov genoemd als de organisatoren
van de moord op Joedina, maar zijn daarvoor niet door de Kalmukse autoriteiten
aangeklaagd.
In een reactie op het boekje van Van den Heuvel heeft Jan Timman gezegd
niet te geloven dat Iljoemzjinov verantwoordelijk is voor de moord op Joedina.
'En gesjoemel met overheidsgelden... dat gebeurt overal.'
Zeker - maar het is een stap verder om de sjoemelaar
te erkennen als je vertegenwoordiger. Timman is net als Seirawan een man
van groot gezag in de schaakwereld - het zou mooi zijn voor het schaken
wanneer men ook uit zijn mond zou horen dat het zo niet verder kan met
de FIDE.
© Tim Krabbé, 2000
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site |