Een
test. U bent, met Wit, aan zet in de stelling links. U heeft niet al te
veel tijd. Wat speelt u?
d4+, denk ik. Dat zou ik ook onmiddellijk doen.
Wint de dame; game over, zoals jonge spelertjes tegenwoordig zeggen.
Maar door de context (het is nu eenmaal een diagram in een schaakrubriek)
zal een enkeling misschien wat langer hebben gekeken, en hebben gezien
dat f4+ mat op de volgende zet is.
Moet je daarom nu f4+ een sterkere zet noemen?
Ik kreeg dit geval door een lezer toegestuurd als
flagrant voorbeeld van een analyse-blunder. De stelling is uit de partij
Gufeld - Tal, Kampioenschap van de USSR, Tiflis 1959. Gufeld speelde
37.d4+, en Tal gaf op. Die lezer verbaasde zich er over dat Gufeld
35 jaar later in zijn boek My Life in Chess, nog steeds d4+ ('een
uniek aftrekschaak') met een uitroepteken geeft, zonder dat mat te hebben
ontdekt. En dat terwijl hij ergens anders schrijft: 'Je krijgt niet zo
vaak de kans om een beroemde grootmeester mat te zetten.'
Ik was minder verbaasd; de partij is in het diagram
al voorbij. Het gaat om winnen, niet perse om mat. In dat opzicht is d4+
zelfs sterker. Zwart zal het dan meteen opgeven, terwijl hij na f4+ nog
even zal kijken wat er eigenlijk gebeurt na 37...Kd4, en in die seconden
zou Wit een hartaanval kunnen krijgen. Game over is game over. Wat natuurlijk
niet wegneemt dat het vreemd is dat een analysator als Gufeld na 35 jaar
nog steeds niet in de gaten had dat hij die kans miste.
Maar
het kan erger. In deze stelling (Gligoric - Böök, Interzonaal
Toernooi, Saltsjöbaden 1948) speelde Wit 33.Td1+ en moest
na Ke7 nog 18 zetten werken voor Zwart opgaf. Ik vond dit geval in een
boek van de Amerikaanse priester-grootmeester Bill Lombardy, die dit commentaar
citeerde: 'De tekstzet is niet echt slecht; hij is alleen maar niet de
beste. Gligoric miste 33.Lf6 mat niet omdat hij in tijdnood was, maar omdat
hij op de lange termijn een duidelijke winst zag.'
Lombardy vond dat zó belachelijk dat hij
de naam van die annotator met de mantel der liefde bedekte, en zich vrolijk
maakte door de Regels van het Schaakspel te citeren waarin staat dat het
doel van het spel mat is.
Ik voel meer voor de anonymus dan voor de priester.
Het mooie van schaken is dat het mat, door alle verre omwegen en tussendoelen
die nodig zijn, in zekere zin een bijzaak is. Het is een verdienste om
onderweg op toevalligheden te blijven letten - maar óók om
je bij de grote lijn te houden. Gligoric zag wat hij moest zien, winst,
dus was het vergeeflijk dat hij niet verder keek.
Overigens is na 33...Ke7 34.Td8! het sterkst (Kxd8
35.Lf6 mat), maar dit terzijde.
Gemist
mat in 2, gemist mat in 1... kan je ook mat in 0 over het hoofd zien? Schakers
kunnen alles.
Wit was hier aan zet in de partij Delemarre -
Van de Mortel, in de laatste ronde van het jeugdkampioenschap van Nederland,
1995. Beide spelers waren nog kanshebbers, èn in vliegende tijdnood.
Wit negeerde de dreigende schaakjes en speelde het fantasierijke 33.Dd4
Na 33...Txh2+, een schaakje op goed geluk, bood Van de Mortel remise
aan, wat Wit weigerde door 34.Kg1 te spelen. Er volgde 34...Th1+
35.Kf2 en nu dacht Van de Mortel even dat hij kon opgeven, omdat alles
faalt op een aftrekschaak van de machtige Tg7. Ineens zag hij toch nog
een schaakje dat niet beantwoord kon worden met een aftrekschaak:
35...Dxf3 En toen zijn tegenstander niet meteen reageerde zag hij
wat hij gedaan had: hij had hem per ongeluk mat gezet. En was kampioe-hoe-hoen.
© Tim Krabbé, 2000
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site |