Op 8, 9 en 10 februari 1910 (er werd tweemaal afgebroken en verdaagd)
werd in Berlijn een partij gespeeld die tot mythe is geworden en waarover
de polemiek tot op heden voortduurt. Zeker nadat in 1998 de Oostenrijkse
schrijver Thomas Glavinic een roman heeft gepubliceerd waarin die partij
centraal staat ('Carl Haffners Liebe zum Unentschieden' - Carl Haffners
liefde voor de remise), en helemaal nadat de Duitse grootmeester Robert
Hübner in een 56 bladzijden tellende artikelenserie in Schach
de door die roman weer aangewakkerde mythevorming scherp heeft aangevallen.
Het was de tiende en laatste partij van de match
Lasker - Schlechter om het wereldkampioenschap. Lasker was al zestien jaar
wereldkampioen, een waar 
schaakkoning
die ook nu nog tot de grootste 3 of 5 spelers aller tijden wordt gerekend.
Carl Schlechter, zijn 35-jarige uitdager, was een zachtaardige en bescheiden
Wener. Hij wijdde, anders dan Lasker, zijn leven geheel aan het schaken
- hij was openingstheoreticus, schaakrubricist en een succesvol toernooispeler;
sinds een jaar of 15 hoorde hij bij de beste vijf tot acht spelers ter
wereld. Hij had een solide stijl waardoor hij in heel wat toernooien remisekoning
was geworden, maar als de gelegenheid zich voordeed kon hij ook heel scherp
en briljant spelen.
Schlechter stond, door een blunder in gewonnen stand
van Lasker in de 5e partij, met 5-4 voor; alle andere partijen waren remise
geworden. Lasker moest winnen om zijn titel te behouden; Schlechter had
aan remise genoeg. De mythe wil nu dat zijn nobele natuur hem niet toeliet
te doen waar hij zo goed in was; op remise spelen. Hij wilde het wereldkampioenschap
niet aan Laskers blunder te danken hebben, en die laatste partij winnen.
Glavinic besteedt twintig bladzijden aan de partij.
Schlechter heet Haffner, maar omdat Lasker Lasker heet, en tot aan de zetnummers
verder alles hetzelfde is, stel ik zijn tiende partij gelijk aan de historische
tiende partij. Een samenvatting van Glavinic' beschrijving: Haffner zet
de partij scherp op, en na een paar foutjes van Lasker komt hij zeer goed
te staan. Hij kan makkelijk remise maken, maar speelt op winst. Hij ziet
dat 35...Td8 eenvoudig wint, maar kiest voor een briljant kwaliteitsoffer
dat de partij eeuwigheidswaarde zal geven. Als hij merkt dat hij zich heeft
verrekend kan hij nog remise forceren, maar hij wil nog steeds winnen en
gokt op een fout van Lasker. Die komt er niet, Lasker wint de partij, en
behoudt zijn titel.
Hübners ontmythologisering: 'Schlechters opbouw
mislukt volkomen; na enkele zetten staat hij al verloren. In zijn opwinding
merkt Lasker dat niet. Ten onrechte verscherpt hij de stelling verder,
tot zijn tegenstander voldoende tegenkansen heeft. (...) Ten slotte kan
Schlechter de spanning niet meer verdragen, en met een kwaliteitsoffer
probeert hij een onmiddellijke remise te forceren. In het vervolg vergist
hij zich echter en hij belandt in een nadelig eindspel dat hij verliest
nadat beide partijen onnauwkeurig gespeeld hebben.'
Lasker - Schlechter, 10e matchpartij, Berlijn 1910
1.d4 d5 2.c4 c6 3.Pf3 Pf6 4.e3 g6 5.Pc3 Lg7 6.Ld3 O-O 7.Dc2 Pa6
8.a3 dxc4 9.Lxc4 b5 10.Ld3 b4 Glavinic: De agressiefste zet uit Haffners
leven, maar gezond en sterk. Hübner: Schlechters 8e en 9e zet waren
al zwak, maar dit maakt de zwarte stelling onhoudbaar. 11.Pa4 bxa3 12.bxa3
Lb7 13.Tb1 Dc7 14.Pe5 Ph5 15.g4 Lxe5 16.gxh5 Hübner: Na 16.dxe5
Pg7 17.f4 staat Wit gewonnen; nu staat hij alleen maar goed. 16...Lg7
17.hxg6 hxg6 18.Dc4 Lc8 19.Tg1 Da5+ 20.Ld2 Dd5 21.Tc1 Lb7 22.Dc2 Dh5 23.Lxg6
Hübner: nu gaat het initiatief over op Zwart. 23...Dxh2 24.Tf1
fxg6 25.Db3+ Tf7 26.Dxb7 Taf8 27.Db3 (27.Dxa6 Txf2 en wint.) 27...Kh8
28.f4 g5 Hübner: brengt Zwart weer in moeilijkheden. 29.Dd3
gxf4 30.exf4 Dh4+ 31.Ke2 Dh2+ 32.Tf2 Dh5+ 33.Tf3 Pc7 Glavinic: 'Rond
Laskers koning die in het midden gebleven was, suisde een ijzige wind.'
34.Txc6
Pb5 Glavinic: Pd5 was goed voor remise, maar dit is sterker. Hübner:
Pd5 en Pb5 zijn beide goed. 35.Tc4 (zie diagram) 
We zijn aangeland in de cruciale, mythische stelling. Glavinic: 'De
uitdager had de wereldkampioen bijna geniaal weggevaagd. Als Haffner nu
zijn toren naar d8 speelde, dan was Laskers stelling een puinhoop. Dan
kon de Duitser meteen opgeven.' Hübner: Na Td8 verliest 36.Le3 (langs
ingewikkelde wegen), maar 36.Ke1 (dreigt Th3) maakt remise (Dh1+ 37.Df1)
In de diagramstelling offerde Schlechter met 35...Txf4
de kwaliteit. Volgens de mythe, en veel oude analyses, veranderde daardoor
een winststelling in een remisestelling; Hübner laat zien dat een
remisestelling bijna een verliesstelling werd. 36.Lxf4 Txf4 37.Tc8+
Lf8 38.Kf2 Hübner: 38.Td8 wint net niet wegens Pxa3! 38...Dh2+
Schlechter zag pas nu dat Dh4+ verliest na 39.Kg2 Dg4+ 40.Tg3 Dxc8 41.Dg6
39.Ke1
Dh1+ Glavinic: Haffner ziet zijn vergissing, en ook dat Dh4+ remise
maakt, maar hij wil op winst blijven spelen en gokt op een fout van Lasker.
Maakt Lasker die niet, dan verliest hij. Hübner: Dh4+ forceert remise,
nu verliest Zwart. 40.Tf1 Dh4+ 41.Kd2 Txf1 42.Dxf1 Dxd4+ 43.Dd3 Df2+
44.Kd1 Pd6 45.Tc5 Hübner: Tb8 wint snel; nu kan Zwart misschien
remise houden 45...Lh6 46.Td5 Kg8 47.Pc5 Dg1+ Hübner: Kf7 geeft
goede remisekansen; nu is het uit. 48.Kc2 Df2+ 49.Kb3 Lg7 50.Pe6 Db2+
51.Ka4 Kf7 52.Pxg7 Dxg7 53.Db3 Ke8 54.Db8+ Kf7 55.Dxa7 Dg4+ 56.Dd4 Dd7+
57.Kb3 Db7+ 58.Ka2 Dc6 59.Dd3 Ke6 60.Tg5 Kd7 61.Te5 Dg2+ 62.Te2 Dg4 63.Td2
Da4 64.Df5+ Kc7 65.Dc2+ Dxc2+ 66.Txc2+ Kb7 67.Te2 Pc8 68.Kb3 Kc6 69.Tc2+
Kb7 70.Kb4 Pa7 71.Kc5 en Zwart gaf het op. Lasker had zijn titel gered;
hij zou langer wereldkampioen blijven (11 jaar) dan Schlechter nog zou
leven (8 jaar).
Er is meer over die partij, Glavinic' roman en Hübners
reactie te zeggen; dat doe ik volgende week.
© Tim Krabbé, 2000
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site |