Een tijdje geleden kreeg ik een mail van Bader Al-Hajiri uit Koeweit, die een bezetenheid
 |
| Mat in 8
W. Shinkman, 1887 |
Shinkman, een Amerikaan, was een van de genieën uit de begintijd van het moderne schaakprobleem. Hij maakte er een paar duizend, maar de ironie wil dat dit grapje zijn bekendste is. De oplossing is, zoals het een vondst betaamt, niet moeilijk: 1.0-0-0 Kxa7 2.Td8 Kxa6 3.Td7 Kxa5 4.Td6 Kxa4 5.Td5 Kxa3 6.Td4 Kxa2 7.Td3 Ka1 8.Ta3 mat.
Er hangt echter een schaduw over deze klassieker, in de vorm van twee Broodje Aap-verhalen. Het eerste wil dat het probleem óók eens werd opgelost toen een schaakrubricist de stelling gespiegeld had gegeven (de rokade kan dan niet) èn door iemand die dacht dat rokeren niet mocht in schaakproblemen. Het is namelijk óók mat in 8 door 1.Kd2 (Ke2 in die gespiegelde rubriek); een nevenoplossing die al in 1929 bekend was. In 1975 publiceerde Speckmann een versie met pion a2 op c2; dan leidt 1.0-0-0 op dezelfde manier (maar al met 7.Ta4) tot mat. Dat mist natuurlijk de charme van het origineel, en wat veel erger is: ook die versie is nevenoplosbaar, zoals Bader al-Hajiri mij liet zien. Ook 1.c4 leidt dan tot mat in 7: 1...Kxa7 2.0-0-0 Kxa6 Of 2...Kb8 3.Td7 Ka8 (3...Kc8 4.Tb7 Kd8 5.a7 en 6.a8D mat) 4.Td8+ Ka7 5.c5 Kxa6 6.Td7 Kxa5 7.Ta7 mat. Of ook 2...Ka8 3.Td8+ Ka7 4.Kb2 Kxa6 5.Td7 Kxa5 6.Td6 Kxa4 7.Ta6 mat. 3.Td7 Kxa5 4.Td6 Kxa4 5.Kb2 Ka5 6.Ka2 (ook andere zetten voldoen) 6...Ka4 7.Ta6 mat.
Maar om deze kraking van de reparatie van een kraking ging het Bader
Al-Hajiri niet. Hij had zich afgevraagd of de oorspronkelijke stelling
van Shinkman, met die zes pionnen op de a-lijn, eigenlijk wel mogelijk
was.
Een eerste telling leert dat die witte pionnen,
om allemaal de a-lijn bereikt te hebben, vijftien maal geslagen moeten
hebben. Dat kan precies, want er ontbreken vijftien zwarte stukken. De
pionnen f7, g7 en h7 moeten echter eerst zèlf iets hebben geslagen,
vóór ze op het pad van die slaande witte pionnen konden komen.
En wel acht keer, wat gezien het witte materiaal nèt kan, maar dan
zouden de witte pionnen van g2 en h2 zèlf weer een aantal malen
hebben moeten slaan om in hùn baan te komen. En dáár
is geen zwart materiaal meer voor over. Het zou dus met witte en/of zwarte
promoties moeten, en dat lijkt plausibel, maar ondertussen is deze opstapeling
van overwegingen zo hoog dat hij ongemerkt misschien allang is omgevallen.
Het enige wat erop zit, is ook werkelijk een partij te construeren die
tot de Shinkman-stelling leidt, en dat is wat Bader Al-Hajiri had gedaan.
In zijn eerste mail legde hij uit dat hij niet alleen
een bewijspartij had willen maken, maar ook was gezwicht voor de uitdaging
om die partij zo kort mogelijk te maken. Na een maand puzzelen was het
hem in 51 zetten gelukt, maar dat had hij aanzienlijk verbeterd; de partij
die hij me nu trots aanbood, was maar 43 zetten lang. Hij was ervan overtuigd
dat dat het minimum was, maar al een paar dagen later kreeg ik een nieuwe
mail waarin hij schreef: 'Ik had het absoluut helemaal verkeerd!! Het is
niet te geloven, eerst had ik het in 43 zetten, maar nu heb ik een partij
in 35 zetten gevonden, en dit is beslist het uiterste minimum, daar ben
ik zeker van!'
Weer een paar dagen daarna mailde Al-Hajiri: 'Er
is een spreekwoord dat zegt: "De derde keer is onbeweeglijk." (Ik vraag
me af van welk Arabisch gezegde dat een vertaling is - TK.) Ik zou willen
uitroepen dat schaken een kwestie is van fantasie, van vindingrijkheid,
van onsterfelijkheid. Ik ben onder de indruk van de kunst van het schaken,
en van de geheimen van dit spel! Goede vriend, vóór ik u
de partij van 35 zetten gaf, had ik zeer diep geanalyseerd. Heel lang heb
ik geprobeerd er 34 van te maken, maar het lukte mij niet. Ik dacht dat
het onmogelijk was, en daarom heb ik u dan maar die partij van 35 zetten
gestuurd. Maar plotseling hoorde ik een stem in mij die zei: "Je moet het
proberen! Vierendertig kan!" Toen heb ik opnieuw geanalyseerd en geanalyseerd,
dagen en dagen lang, en tenslotte vond ik het beslissende idee, ik haalde
het in 34 zetten!! Ik kon mijn ogen niet geloven!!! Maar het was werkelijk
waar! Ik dacht dat ik droomde! Ja, mijn vriend, dit is waar! Ik heb het
tenslotte gehaald, die gedroomde 34 zetten!! En hier is de onsterfelijke
partij:
1.g4 e5 2.Ph3 La3 3.bxa3 h5 4.Lb2 hxg4 5.Lc3 Th4 6.Ld4 exd4 7.Pc3
dxc3 8.dxc3 g3 9.Dd3 Tb4 10.Pf4 g5 11.h4 f5 12.h5 d5 13.h6 Ld7 14.h7 g2
15.h8L g1T!! 16.Ld4 La4 17.Th4 Tg3 18.Lg2 gxf4 19.Le3 fxe3 20.Le4 fxe4
21.fxe3 exd3 22.exd3 c5 23.Tc4 dxc4 24.dxc4 b5!! Dit is het idee! 25.cxb4
Da5 26.cxb5 Pa6 27.bxa5 0-0-0!! 28.bxa6 Td4 29.exd4 Tb3 30.cxb3 Pe7
De redder! 31.bxa4 Pd5 32.dxc5 Pb6 33.cxb6 Kb8 34.bxa7+ Ka8 en het
probleem van Shinkman is ontstaan: Wit geeft mat in 8 zetten (twee oplossingen.)
Dit is waarom ik zo veel van schaken houd!'
© Tim Krabbé, 2001
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site