De minst goede schaker en de interessantste figuur in Genna Sosonko's nieuwe portrettenboek The reliable past (New in Chess, € 21,95), is Viktor Baturinski. Twintig jaar was hij de machtigste man en de belichaming van het Sovjet-schaak, als hoofd van de schaaksectie van het Sovjet-Sportcomité, en leider van bijna alle schaakdelegaties naar het buitenland. Hij bepaalde wie daar mocht spelen; hij kon carrières maken en breken.
In zijn oorspronkelijke beroep van kolonel bij het Rode Leger en militair aanklager heeft Baturinsky tientallen doodstraffen en tienduizenden jaren gevangenisstraf geëist, 'maar nooit in politieke processen.' Hij was een Danny de Vito-achtig mannetje, 'klein, stevig, kortademig, altijd knipperend met de ogen,' en bij officiële gelegenheden, ook ná de Sovjet-tijd, over de volle breedte van zijn borst behangen met Sovjet-onderscheidingen. Hij was grof, en deelde zijn schrobberingen spuwend en stampvoetend uit. 'Dus je bent te laat door een pilotenstaking? En wie heeft er dan wel toestemming gegeven voor die staking?' Bij een bespreking over het wangedrag van een grootmeester moet hij hebben gezegd: 'In de oorlog fusilleerden we zulke mensen.' Hij was joods, maar verbood het Polugajevski zijn trainer Dorfman mee te nemen naar een belangrijke match, omdat er anders teveel joden in de delegatie zouden zitten. In 1972 ging hij wijselijk zelf niet mee naar Reykjavik, omdat hij aan zag komen dat Spassky de wereldtitel aan Fischer zou verliezen - nu was hij niet verantwoordelijk voor dat traumatische Sovjet-debacle.
Kort na zijn uitwijken in 1976 noemde Kortchnoi Baturinsky een 'crimineel die geen recht heeft een delegatie van schakers te leiden', maar later zag hij een gehoorzame soldaat in hem die de orders van zijn superieuren perfect uitvoerde. 'Dankzij hem onderhandelden de Sovjets zo goed in Baguio,' (op de Filippijnen; waar in 1978 de match Karpov - Kortchnoi om de wereldtitel werd gespeeld.) 'Karpov heeft veel aan hem te danken. Baturinsky verdedigde hem, en het hele systeem, waardig.' Zo bekokstoofde hij, Kortchnois onvoorzichtigheid tegenover de pers kennend, een interview van twee Thaise journalisten met hem. Kortchnoi zei daarbij boze dingen over de Filippijnse FIDE-voorzitter Campomanes en President Marcos; Baturinsky zorgde dat die dat interview onder ogen kregen, en daarna was Campomanes openlijk op de hand van de Sovjets, en zelfs aanwezig bij besprekingen over hoe men Kortchnoi dwars kon zitten. Kortchnoi verloor de match, overigens nadat hij een grote achterstand had goedgemaakt.
Maar Baturinsky hield oprecht van het schaakspel. Hij legde een grote schaakboekenverzameling aan, en hij was een behoorlijke speler, die midden jaren '40 officiële partijen won van Smyslov en Bondarevsky. Op zijn twintigste was hij één van Capablanca's tegenstanders geweest bij een legendarische simultaan in Moskou. 'Capa had natuurlijk geen idee van de kracht van Eerste Categorie spelers in de Sovjet Unie, en hij verloor veertien partijen.' (Hij won er zeven, bij negen remises.) 'Hij had gezegd dat hij binnen vier uur klaar zou zijn, maar de laatste partij (met mij) duurde tot diep in de nacht. Ik stond totaal gewonnen, met twee pionnen méér in het eindspel, maar hij was al behoorlijk geïrriteerd, en hij bleef maar zeggen: "Monsieur, vite, monsieur vite", en ik trapte in een dolle toren.'
Zwart aan zet
Capablanca - Baturinsky
Simultaan, Moskou 1935
70...h2+? Zenuwachtig geworden
door Capablanca's gehaast, geeft hij de winst weg, die op verschillende
manieren te bereiken is. De aardigste is het torenoffer en de
loperpromotie na bijvoorbeeld 70...Ta3 71.Tc1 Ta4 72.Tc3+ Kh4 73.Tb3 g3
74.Tb1 Tf4 75.Kh1 Tf1+ 76.Txf1 g2+ 77.Kh2 (Kg1 Kg3) gxf1L enz. Er
volgde 71.Kh1 Kh3 72.Tb3!
remise. Door de patstand van de witte koning komt Zwart niet verder,
bijvoorbeeld 72...Kh4 73.Tb4 Th3 74.Tb5 g3 75.Tb2 enz.
© Tim Krabbé, 2004
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site