DE ANDERSSEN VAN CHINA

Als ik één schaakstuk heb geschreven dat veel heeft losgemaakt, dan was dat een verhaal in Schaakbulletin in 1971 over Donner, met een verzameling nederlagen van hem in 25 zetten of minder. Nog jaren hebben lezers me gevallen toegestuurd die ik over het hoofd had gezien, of die er bijkwamen.
    'Met vochtige ogen heb ik mijn oude partijen nagespeeld. De tijd in haar oneindige zachte dwang verzacht ook het oude leed en de oude pijn,' schreef Donner in het volgende nummer. Maar ik geloof niet dat ooit precies is begrepen wat ik met mijn verzameling bedoelde, al zei ik dat al in het stuk zelf: 'Donners pad naar de top is geplaveid geweest met bananenschillen.' Het was een loftuiting, zij het vermomd als belediging - maar dat paste bij Donner. Ik loofde hem, zoals je een hoogspringer zou loven door te laten zien dat hij altijd met een baksteen op zak springt; door Donners handicap te tonen, het missen van een instinct voor gevaar, onderstreepte ik hoe goed hij was; eigenlijk veel beter dan zijn gelijken die wèl dat instinct hadden. Als hij op die manier al aan de top stond, hoe groot zou hij dan wel niet zijn geweest met dat instinct er nog bij?
    Zijn beroemdste korte verliespartij moest Donner toen nog spelen; die van 20 zetten tegen de Chinees Liu Wenzhe op de Olympiade van 1978 in Buenos Aires. En nu blijkt uit het pas verschenen boek Chinese School of Chess van deze zelfde Liu Wenzhe, dat die partij in China zelfs gezien wordt als het begin van de Chinese schaakboom. Het was de eerste die een Chinees won van een westerse grootmeester, en Liu groeide als voorbeeld, schrijver, organisator en vooral trainer, uit tot de vader van de Chinese schaakschool. China is, schrijft hij, 'het enige land dat de Russische schaak-hegemonie kan doorbreken.' Met een beetje smokkelen, zoals hij ook toegeeft (reken de landen waarin de Sovjet-Unie uiteen is gevallen en de landen waarheen de Sovjet-grootmeesters zijn geëmigreerd niet mee) is China nu zelfs het tweede schaakland van de wereld.
    Hoe je het ook bekijkt, China heeft inderdaad de toekomst. De vrouwen zijn, op Judit Polgar na, met Xie Jun en Zhu Chen al jarenlang de besten; Bu Xiangzhi was op zijn 13e even de jongste grootmeester aller tijden; er zijn een paar jeugdwereldkampioenschappen veroverd; op de Olympiade werd China al eens vijfde. Over tien of twintig jaar zijn alle wereldkampioenen Chinezen.

Liu Wenzhe - Donner, Buenos Aires 1978
Donner was 51 toen deze historische partij werd gespeeld, maar Liu was ook al 38. Op z'n 15e was hij jeugdkampioen van Peking in XiangQi geweest, het Chinese schaak. Hij stapte daarna over op westers schaak, maar de Culturele Revolutie onderbrak die carrière van 1966 tot 1976.
1.e4 d6 2.d4 Pf6 3.Pc3 g6 4.Le2 Lg7 5.g4 Destijds onbekend. Donner dacht een half uur na. 5...h6 6.h3 Na 6.h4 zouden loper en dame gebonden zijn aan g4. h3 is een pijnlijke erkenning daarvan, maar: 'Bij tegenslag, beheers jezelf.' 6...c5 7.d5 O-O Geen instinct voor gevaar - Donner maakt de vergissing te denken dat 6.h3 het eind van Liu's aanvalsplannen was. 'Maar 5.g4 had hem inzicht kunnen geven in mijn karakter.' 8.h4 'Een dogmatisch theoreticus zou dit tempoverlies kunnen noemen.' Maar in combinatie met de rokade is h6 slecht. 8...e6 9.g5 hxg5 10.hxg5 Pe8 11.Dd3 'Hier voelde ik dat ik ging winnen. Maar ik had niet gedacht dat ik Donner in een paar zetten mat zou zetten.' 11...exd5 12.Pxd5 Pc6 13.Dg3 Le6 14.Dh4 'Na f5 wilde ik de aanval voortzetten met Lc4. Toen kwam plotseling het idee van een dame-offer bij me op.' 14...f5 15.Dh7+ Kf7 (zie diagram) De stelling die de wereld rondging. 16.Dxg6+ Kxg6 17.Lh5+ Kh7 18.Lf7+ Lh6 19.g6+! Na 19.Txh6+?? Kg7 wint Zwart. 19...Kg7 20.Lxh6+ en Donner gaf het op. Volgens de legende bleef hij nog lang aan zijn bord zitten. Toen stond hij op en zei: 'Nu ben ik de Kieseritzky van China' - verwijzend naar de man die onsterfelijk werd door een verloren koffiehuispartij tegen Anderssen in 1851. Profetische woorden - en Liu is de Anderssen van China geworden.

© Tim Krabbé, 2003

Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina | Hoofdpagina schaken | Hoofdpagina algemene site