Het beweeglijkheidsrecord

HET BEWEEGLIJKHEIDSRECORD

Als beheerder van een website Chess Curiosities krijg ik regelmatig records toegestuurd. Soms bedenkt iemand zelf een nieuw record. Zo had Pim Blijlevens zich afgevraagd wat het snelste 'partijhelpzelfmat'

zou kunnen zijn; de kortste zettenreeks vanuit de beginstelling die tot een stelling leidt waarin zelfmat in één mogelijk is. (In een zelfmat dwingt één speler, volgens de conventie Wit, de ander hem mat te zetten; die ander wil dat juist niet doen.) Hij gaf zelf deze oplossing van tien halve zetten: 1.f4 e5 2.g4 Ke7 3.Pc3 Kf6 4.Pf3 Kg6 5.Pd5 Ph6 en nu 6.Ph4+, waarna Dxh4 mat moet volgen. Blijlevens nam aan dat het korter zou kunnen. Sasho Kalajdzievski liet zien dat na 1.e4 h5 2.f4 g5 3.Kf2 f5 4.Kg3 gxf4+ 5.Kh3 Zwart zijn volgende zet niet nodig heeft, zodat je zou kunnen zeggen dat zijn oplossing een halve zet korter is: 5...a6 6.Dxh5+ Txh5 mat. Een werkelijk kortere oplossing heb ik nog niet ontvangen.

Daardoor geïnspireerd stuurde Russell Stinson me een verwant idee: 'partij-seriehelpmat'. In een serie-helpmat doet één partij een reeks zetten (schaak geven mag daarbij niet) waarna de ander mat in één moet kunnen geven. Volgens de conventie begint Zwart, maar dat vergeten we hier maar. Een eis is wel dat er niet geslagen mag worden, want anders is het te makkelijk, bijvoorbeeld 1.b3 2.La3 3.Lxe7 4.La3 5.f3 6.g4 en nu Dh4 mat. Stinsons openingsbod was negen zetten: 1.f4 2.h4 3.Kf2 4.Kg3 5.Kg4 6.Kg5 7.e3 8.Dh5 9.g4 en nu e6 mat. Ik moest hem teleurstellen: bij navraag bleek Richard Stanley het kort daarvoor sneller te hebben gedaan: 1.c3 2.Da4 7.Ka5 8.b4, en nu c6 mat. (Maar zie het PS van 29 april.)

PS 24 april: Dit artikel stond nog geen uur op mijn website, of twee lezers stuurden verbeteringen.
Martin van Essen liet diverse andere oplossingen in 8 zetten zien, aan beide kanten van het bord en in het midden:
1.f3 5.Kh5 7.Pg5 8.h4 Pf6 mat
1.e4 6.Ka5 7.a4 8.Lb5 c5 mat
2.b5 3.c4 4.d4 8.Kc5 e6 mat
1.e4 2.f4 4.g5 8.Kf5 d6 mat
1.f4 2.g4 4.h5 8.Kg5 e6 mat
Maar Joost Retera was het snelst van allemaal: 1.d4 5.Ka5 6.a4 7.b4 c6 mat. (Zie ook item 212 in mijn Open Chess Diary.)

PS 29 april: Mijn excuus aan Richard Stanley, wiens bedoeling ik verkeerd heb weergegeven. Zijn partij-serie-helpmat in 8 was een zogenaamde bewijspartij die een unieke zetvolgorde moet hebben. In al die snellere serie-helpmatten zijn zetverwisselingen mogelijk.

Weer een andere lezer, Paul van Linde, vroeg zich af wat de grootste beweeglijkheid in een partij geweest zou kunnen zijn, gemeten in het aantal zetten dat een speler op een bepaald moment zou kunnen doen. Zijn openingsbod was een beroemde matchpartij Karpov - Kasparov uit 1985, waarin Zwart bij zijn 32e zet uit 62 zetten kon kiezen.

In afwachting van de verbeteringen die niet konden uitblijven, stuurde Martin Stichlberger mij deze stelling van van J. Ban uit 1960. Hier heeft Wit het record-aantal van 144 zetten. Verbeteraars in spe: alleen legale stellingen zonder gepromoveerde stukken komen in aanmerking.

Ondertussen kwamen de verbeteringen uit partijen binnen. De computer kan hier niet helpen; we zijn aangewezen op handwerk. Het record, gevonden door Olaf Teschke, staat voorlopig op naam van deze ook gewoon boeiende partij:

Ribeiro - Novikov, Olympiade Jerevan, 1996
1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Dxd4 a6 5.Le3 Pf6 6.Pc3 Pbd7 7.O-O-O e5 8.Dd2 b5 9.Ph4 g6 10.f3 Le7 11.g4 Pb6 12.g5 Pfd7 13.Pg2 Lb7 14.h4 h6 15.gxh6 b4 16.Pd5 Lxd5 17.exd5 Pf6 18.h5 Pxh5 19.Df2 Pd7 20.f4 Phf6 21.Le2 Da5 22.Kb1 Tb8 23.fxe5 Pe4 24.Df4 Pc3+ 25.bxc3 bxc3+ 26.Ka1 Tb4 27.e6 Pe5 28.exf7+ Kd7 29.Td4 Thb8 30.h7 Tb2 31.Ta4 Dxd5 32.Lg4+ Kc7 33.h8D g5 (zie diagram) Wit heeft hier 71 zetten. Na 34.Dhxe5 zag Zwart geen enkele goede zet meer, en gaf het op.

PS 27 april: Ook hier kwam snel een reactie, van Gian-Carlo Pascutto, die een aanzienlijke verbetering vond. Zie item 212 in mijn Open Chess Diary.

Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina | Hoofdpagina schaken | Hoofdpagina algemene site