De promotie van een pion tot toren of loper is uiterst zeldzaam - een schaakleven kan verstrijken zonder zo'n zet. Als een soort eerbetoon aan deze zeldzaamheid halen spelers, als het toch geen verschil maakt, soms als grap een toren of een loper. Vooral in jeugdtoernooien gebeurt dat, maar ook grootmeesters als Ivanchuk, Topalov, Kramnik en Barejev hebben dat in serieuze partijen gedaan. Meestal is het pure meligheid, maar een enkele keer heeft het toch een pointe.
Wit aan zet
Kramnik - Topalov, Dortmund 1997
30.exd8L was op dat niveau niet meer dan een een knipoog; 30...Txa1 gaat niet wegens 31.Te8+ Tg8 32.Lf6 mat. Na 30...Txd8 31.Texd1 Txd1+ 32.Txd1 was het vlug remise. Het was trouwens ook een knipoog naar een eerdere loperpromotie van Topalov tegen Kramnik, ook in Dortmund, 1995. (Zie het Palview bord.)
Maar onlangs gebeurde er iets vreemds op dit gebied.
Wit aan zet
Farago - Ramondino, Rome 2005
40.a8T Zou melig zijn, als Wit na 40...Dxf2+ 41.Kh1 e3 42.Dxf8+ had moeten spelen, zoals hij nu 42.Txf8+ speelde. Maar met een dame op a8 zou 42.Daa6 dan een veel makkelijker winst geweest zijn. Had Farago dat misschien over het hoofd gezien? Welnee - hij had niet aan toren halen gedacht. Maar omdat zijn oorspronkelijke dame nog op het bord stond, en hij in tijdnood geen tijd had om ergens anders een dame te gaan halen, had hij een toren gepakt en die omgekeerd op het bord gezet. Zoals drie corners bij straatvoetbal een pinantie is, is bij schaken een omgekeerde toren een dame, maar de misselijke zwartspeler claimde dat het gewoon een toren was. Hij haalde de arbiter erbij, die de toren onverbiddelijk weer onderste-onder op zijn viltje zette.
Waar het gelijk van die arbiter geschreven zou staan, heb ik in de Laws of Chess op de FIDE-website niet kunnen vinden. Daar staat dat de pion ingewisseld moet worden voor 'een nieuwe dame, toren, loper of paard van dezelfde kleur'. Maar wat de geest van de toren is, en of die huist in het ding dat toren heet, staat er niet bij. Er staat ook dat de keuze is voltooid wanneer het gekozen stuk 'het promotieveld heeft aangeraakt.'
Daarmee wordt een klassieke schaakwet ontkend: aanraken is zetten geldt dus niet bij promoveren. Je mag alle naast het bord staande stukken vastpakken, maar pas als je met één daarvan het promotieveld aanraakt, is de zet voltooid.
Over de status van een omgekeerde toren is niets op die website te vinden. Dat daarin wel degelijk de ziel van een dame kan huizen, werd mij duidelijk gemaakt door mijn zoon, toen hij vijf was. In een partijtje, kort nadat ik hem de zetten had geleerd, liet ik hem een dame halen en omdat hij zijn gewone dame nog had, zetten we een toren op z'n kop. Toen ik die wat later sloeg, vond hij dat niet erg, maar toen ik hem naast het bord zette, protesteerde hij; daar moest die toren óók omgekeerd staan - een dame was een dame.
Voor de zekerheid, en volgens de letter van de wet, had Farago de klok moeten stilzetten, de arbiter moeten roepen, en hèm om een tweede dame moeten vragen. Gelukkig bleef straf uit; hij won na 42...Lxf8 43.Df3 (niet 43.Da6 De1 44.Da1 Df2 45.Da6 De1 enz. met remise) 43...Dxf3 44.gxf3 d5 45.Le2 d4 46.Kg2 Kg7 47.Kf1 Kf6 48.Ld3 h6 49.Tb6+ Ke7 50.Ke2 g5 51.Lc4 Lg7 52.Tg6 Lf8 53.Te6+ Kd7 54.Txe5 en nog enkele zetten.
© Tim Krabbé, 2006
|
Bovenkant pagina
Hoofdpagina schaken
Hoofdpagina algemene site