Tijdens het wereldkampioenschap voetbal deed Gary Kasparov een duit
in het zakje door in de Spaanse kwaliteitskrant El Pais te verklaren
dat de winst van Zuid Korea tegen Spanje 'de best bekeken oplichterij aller
tijden' was - de wereldvoetbalbond wilde nu eenmaal de Aziatische markt
veroveren.
Ik vind die samenzweringenzienerij altijd erg
kinderachtig - toeval is meestal een betere verklaring voor vreemde
gebeurtenissen.
Maar het lijkt een schakers-ziekte. Volgens Bobby Fischer zijn alle
partijen in het topschaak na 1972 doorgestoken kaart geweest. Wie nu roept:
'Maar Fischer is nu eenmaal gek,' moet wel weten dat Kasparov gelooft dat
Jezus in 1064 geboren werd en in Istanbul leefde, dat hij één
en dezelfde was als Paus Gregorius VII, en dat de hele antieke geschiedenis
niet ouder is dan zo'n duizend jaar.
Deze inzichten maken deel uit van de 'Nieuwe Chronologie',
een in Rusland snel aan populariteit winnende kolderwetenschap. Dat het
eiland Groot Brittannië ooit deel uitmaakte van een Russisch wereldrijk
wordt bewezen door het woord island - natuurlijk een verbastering
van Asia-land. Schotland heet in het Frans Écosse
- daar zijn dus Kozakken geweest. Enzovoort. Het doet denken aan de onsterfelijke
Amsterdamse profeet Lou de Palingboer (1898-1968) die uitlegde dat men
naar hèm moest luisteren, want de bijbel was slechts de bij-bel,
het bijgeluid - hij was het ware geluid.
Het schijnt onmogelijk te zijn om in discussies
over deze zaken een puntje tegen Kasparov te scoren - waandenkers hebben
nu eenmaal meer verstand van hun waan dan jij. Yasser Seirawan deed over
die vervalste partijen ooit zo'n poging bij Fischer. Zijn verhaal daarover,
uit zijn boek No Regrets (1992) vertel ik na in mijn eigen woorden.
Goed Bobby, alles is afgesproken. Dan krijgen Karpov
en Kasparov natuurlijk vantevoren de partij die ze moeten spelen. We zijn
in Moskou in 1985, de avond voor de laatste partij van hun match. Het staat
12-11 voor Kasparov. Een partijsecretaris komt Karpovs kamer binnen. Karpov
sterft van spanning: zal hij mogen winnen en wereldkampioen mogen blijven?
Helaas, de secretaris heeft slecht nieuws. Sorry Tolya, Kasparov verdedigt
zich schitterend en wint, hij wordt kampioen. Karpov is kapot, hij smeekt,
hij is toch altijd een goed partijlid geweest, hoe kunnen ze nou die knurft
uit de provincie wereldkampioen laten worden... maar de secretaris is onverbiddelijk
- het is op hoog nivo beslist. En zuchtend leert Karpov zijn verliespartij
uit het hoofd.
Iedereen schatert het uit, ook Fischer, maar Seirawan
gaat verder. We gaan naar Spanje, 1987. Nu is Kasparov kampioen, en staat
Karpov met 12-11 voor. Nu zal hij de titel toch wel terug mogen pakken?
Remise is genoeg! Daar is de secretaris al. Sorry Tolya, je kan in één
zet remise maken, maar door een vreselijke fout verlies je. Gary blijft
kampioen! Hier is de partij, zorg dat je hem morgen kent.
En Seirawan zegt tegen Fischer: Geloof je nou echt
dat Kasparov en Karpov elkaar genoeg vertrouwen om die remisestand van
het scenario op het bord te brengen? Maar Fischer, die met iedereen heeft
meegebruld van het lachen, is onverstoorbaar: iedere zet in iedere
partij was vantevoren bepaald.
Van één partij tussen Kasparov en
Karpov heeft de halve schaakwereld even gedacht dat het afgesproken werk
was. Na de 39e zet van Zwart (Tc1) in Karpov - Kasparov, 19e matchpartij,
Lyon 1990, bij 9½-8½ voor Kasparov, stond het zo. (Zie
diagram.)
In deze scherpe, razend moeilijke stand, leek Kasparov grote, misschien
beslissende compensatie voor de geofferde pion te hebben. Toen plotseling
remise werd gegeven, riep commentator Spassky, 'Afgesproken werk!' Hij
had het al weken zien aankomen, en dit was het definitieve bewijs. Waarschijnlijk
riep hij dat om te verhullen dat de stelling hem boven de pet ging, maar
zijn lasterlijke onzin ging de wereld rond. Later werd vastgesteld dat de
kansen ongeveer gelijk waren - maar ook als Kasparov beter stond, waarom zou hij
dan niet met Zwart, op voorsprong in de match, in zo'n gevaarlijke stelling
remise mogen geven?
Maar dat is een minder goed verhaal dan een doorgestoken
kaart.
© Tim Krabbé, 2002
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site