Met het toernooi van Cambridge Springs 1904, waarover ik de vorige week al schreef, is een legende verbonden: die van de Wraak van Pillsbury.
Die legende begint met deze beroemde partij:
Pillsbury - Lasker, Petersburg 1895,
10e ronde
1.d4 d5 2.c4 e6 3.Pc3 Pf6 4.Pf3 c5
5.Lg5 cxd4 6.Dxd4 Pc6 7.Dh4 Le7 8.O-O-O Da5 9.e3 Ld7 10.Kb1 h6 11.cxd5
exd5 12.Pd4 O-O 13.Lxf6 Lxf6 14.Dh5 Pxd4 15.exd4 Le6 16.f4 Tac8 17.f5
Txc3 18.fxe6 (zie diagram) 18...Ta3 19.exf7+ Txf7 20.bxa3 Db6+
21.Lb5 Dxb5+ 22.Ka1 Tc7
23.Td2 Tc4 24.Thd1 Tc3 25.Df5 Dc4 26.Kb2 Txa3 27.De6+ Kh7 28.Kxa3 Dc3+
en Wit gaf het op; hij gaat mat.
Vóór die partij ging de 23-jarige
Pillsbury aan kop met 6½ uit 9; met de 1½ uit 9 die hij daarna maakte,
werd hij voorlaatste. Men vermoedt dat hij tussen de negende en tiende
ronde te horen had gekregen dat hij syfilis had - toen bijna een
doodvonnis. Hij stierf tien jaar later aan die ziekte.
Nu had hij al meteen na het spelen van 7.Dh4 gezien dat 7.Lxf6
beter was. De legende wil dat hij die zet acht jaar lang analyseerde,
en talloze mogelijkheden voorbij liet gaan om hem te spelen - omdat hij
hem bewaarde voor Lasker.
Die legende kan het best worden naverteld in het
intellectuele keukenmeidenproza van Hannak, Laskers
biograaf: 'Maar aan Pillsbury knaagde reeds de ziekte die een jaar
later tot zijn geestelijke duisternis en vroege dood zou leiden. Hij
faalde volkomen en verrichtte slechts één grote daad, een
overwinning op - Lasker! (...) Pillsbury droeg nu het geheim van deze
betere zet meer dan acht jaar met zich mee, zonder het prijs te geven.
Vaak kreeg hij de gelegenheid de zet tegen een andere tegenstander te
spelen. Maar dat liet hij na en hij wachtte en wachtte, tot het lot hem
misschien op een dag toch nog de degens met de grote Lasker zou doen
kruisen. De jaren verstreken zonder dat een gelegenheid zich voordeed.
Pillsbury werd ziek en ten dode gewijd betrad hij het toernooiveld van
Cambridge Springs. Doch 'morituri te salutant', nog eenmaal, Lasker,
zal jij Pillsbury treffen: en Pillsbury speelt het damegambiet, speelt
dezelfde variant als toen in Petersburg, speelt de nieuwe, zo lang
geheim gehouden zevende zet en wint bijna even groots als Lasker
destijds in Petersburg. Het was de laatste daad van de Amerikaan
Pillsbury. In de bloei van zijn leven geknakt, had hij bij zijn
afscheid toch zijn eigen lot bepaald.'
Pillsbury - Lasker, Cambridge Springs
1904
1.d4 d5 2.c4 e6 3.Pc3 Pf6 4.Pf3 c5
5.Lg5 cxd4 6.Dxd4 Pc6 7.Lxf6 De tactische rechtvaardiging van het geheime
wapen is 7...Pxd4 8.Lxd8 Pc2+ 9.Kd2 Pxa1 10.Lh4 en het paard gaat
verloren. 7...gxf6 8.Dh4 dxc4 9.Td1
Ld7 10.e3 Pe5 11.Pxe5 fxe5 12.Dxc4 Db6 13.Le2 Dxb2 14.O-O Tc8 15.Dd3
Tc7 16.Pe4 Le7 17.Pd6+ Kf8 18.Pc4 Db5 19.f4 exf4 Lc6 geeft nog
steeds gelijk spel. 20.Dd4 f6 21.Dxf4
Dc5 22.Pe5 Le8 23.Pg4 f5 24.Dh6+ Kf7 (zie diagram)
25.Lc4 Tc6 26.Txf5+ Dxf5 27.Tf1 Dxf1+
28.Kxf1 Ld7 29.Dh5+ Kg8 30.Pe5 en Zwart gaf het op.
Maar de met die partijen verbonden legende is onzin.
Dat Pillsbury 7.Lxf6 acht jaar lang analyseerde, vaak met zijn
vriend Napier, is op zich juist - Napier schreef later: 'We speelden de
stelling altijd als we elkaar tegenkwamen, jaar in jaar uit, ook in
het buitenland. Het werd even eentonig als het leven van een trekpaard.'
Maar dat Pillsbury zijn zet vaak had kunnen spelen, maar hem voor Lasker
bewaarde klopt niet - hij heeft de bewuste stelling tussen 1895 en
1904 nooit meer gehad, en als hij Lxf6 voor Lasker bewaarde, waarom
opende hij tegen hem dan twee keer met 1.e4? Het vreemdste is echter dat
hij in die acht jaar analyseren toch eens had moeten ontdekken Wit ook na
7.Lxf6 niets heeft. Na 1904 is met Pillsbury's legendarische wraakzet nog maar
één keer gewonnen - en acht keer verloren. De hele
variant belooft niets voor Wit, en is allang uit de praktijk verdwenen.
© Tim Krabbé, 2004
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site