'Een plattegrond en een passer,' beval [Bobby Fischer] onmiddellijk
na aankomst in Santiago de Chile, waar de organisatoren in hun vriendelijkheid
samen met de vijftienjarige knaap ook diens moeder hadden uitgenodigd.
'Waar is mijn hotel,' was de volgende vraag. Hij plaatste de passerpunt
op de aangegeven plaats en trok een cirkel. 'Deze vrouw zal tijdens het
toernooi niet binnen die cirkel komen!' Wat konden de organisatoren anders
doen dan gehoorzamen? Een enkele deelnemer, verdwaald in de buitenwijken
van de stad ontmoette daar soms een grote, luid wenende vrouw die hij schielijk
ontliep.
Aldus Donner in De Koning, waar onlangs een
herdruk van uitkwam. Die passer lijkt mij eerder horen bij zijn zeggingskracht
dan bij de inventaris van een Chileens hotel, maar dat Fischer een moeizame
relatie had met zijn moeder, komt hier wel goed uit de verf.
Regina Fischer (née Wender, 1913 - 1997)
was een persoonlijkheid in haar eigen recht. Als 19-jarig Amerikaans meisje
ging ze in 1933 in Moskou medicijnen studeren. Ze trouwde daar met de Duitse
biofysicus Hans-Gerhardt Fischer met wie ze twee kinderen kreeg - Bobby
in 1943, toen het gezin weer in Amerika was. Nadat Hans-Gerhardt haar in
1945 verlaten had, onderhield Regina haar kinderen als verpleegster, stenotypiste,
onderwijzeres, en zelfs als lasser. Na veel omzwervingen kwamen ze terecht
in Brooklyn, waar de sage van Bobby Fischer begint.
Regina maakte zich zorgen om de schaakverslaving
van haar zoon, maar behartigde tegelijk zijn belangen heel actief.
Ze tikte zijn eerste schaakboek uit, hield een hongerstaking om het Amerikaanse
schaakteam in 1960 naar de DDR te laten gaan, zamelde geld in. De opbrengst
weigerde Bobby dan - ze moest zich niet met schaken bemoeien, daar had
ze geen verstand van. In een beroemd interview noemde hij haar een burgertrut.
In 1960 liet Regina hem alleen achter in het appartement in Brooklyn, om
meteen zelf het wereldnieuws te halen als deelneemster aan een acht maanden
durende vredesmars van San Francisco naar Moskou. In 1968, 55 jaar oud,
studeerde ze alsnog af als arts, in de DDR. Haar laatste jaren waren moeilijk
maar de verhouding met Bobby was toen weer beter; hij heeft haar tot aan
haar dood financieel gesteund.
En nu beweert een internet-publicist, Frank Berry,
dat Regina in Moskou misschien helemaal geen medicijnen gestudeerd heeft,
maar tot spion werd opgeleid. Hans-Gerhardt Fischer zou zelfs de baas van
een Duits communistisch spionagenetwerk kunnen zijn geweest. Berry's aanwijzingen
zijn nogal summier: het DDR-diploma; dat 'Fischer' een algemene schuilnaam
zou zijn geweest voor Duitse communistische spionnen; dat niemand ooit
die Hans-Gerhardt heeft gezien of iets over hem te weten is gekomen;
dat lasser zo'n raar baantje is voor een vrouw.
Romantische laster, ongetwijfeld. Regina kwam uit
een rood nest en was haar leven lang een links-radicale activiste, maar
dat maakt haar niet meteen communiste, en zeker geen spion - die houden
zich liever gedeisd. In Moskou medicijnen studeren, dat deden in die Depressie-jaren
wel meer Amerikaanse meisjes; het was er goedkoper. En lasser... het is
wrang dat Regina's naam nu door het slijk wordt gehaald omdat ze niet te
beroerd was de handen uit de mouwen te steken voor haar kinderen.
Bobby Fischer, die anti-Sovjet held uit de Koude
Oorlog als kind van twee communistische topspionnen - zo bizar is zijn
sage nu ook weer niet.
Het diagram is uit Fischer - Donner, Olympiade Warna 1962.
Fischer speelde hier 24.Pxh6+ Toen Donner hem later vroeg waarom hij
dat stuk had geofferd, zou hij hebben gezegd: 'Omdat ik je minacht.' Ook dit
Fischer-verhaal moet Donner verzonnen hebben - aan het bord was Fischer
een gentleman. 24...gxh6 25.Td4 f5 26.Tfd1 Pc5 27.Td8 Df7 28.Txe8 Dxe8
29.Ld4 Pe4 30.f3 e5 31.fxe4 exd4 32.Dg3+ Lg7 33.exf5 De3+ 34.Dxe3 dxe3
35.Td8+ Kf7 36.Td7+ Kf6 37.g4 Lf8 38.Kg2 Lc5 39.Th7 Ke5 40.Kf3 Kd4 41.Txh6
Tb6 42.b3 a4 43.Te6 axb3 44.axb3 Kd3 45.g5 en Wit gaf het op.
© Tim Krabbé, 2002
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site