STUDIES VAN ALLE JARENDe droom van alle liefhebbers van eindspelstudies is uitgekomen: voor 99,90 DM kan bij de firma ChessBase een CD-ROM getiteld Endgame Study Database 2000 worden besteld met een kleine 60000 schaakstudies; 1 cent de vijf.
Deze database is het werk (het levenswerk zou je zeggen als hij niet zoveel andere dingen deed) van de Nederlander Harold van der Heijden. In 1982 begon hij met het verzamelen van eindspelstudies die promotie tot toren of loper als thema hadden. Hij tekende diagrammen op systeemkaarten en plakte daar stukken op die hij uit diagrammen bij 'vervelende partijen' knipte. In 1988 raakte hij bij een lezing gefascineerd door de mogelijkheid om schaakstudies in een computer-database te verzamelen. De volgende ochtend begon hij, eerst met zijn promotie-verzameling en toen hij dat afhad, met 'alles'. En nu, na 12 jaar lang een paar uur per dag eindspelstudies met de hand te hebben ingevoerd, is Van der Heijdens verzameling gegroeid tot 58796; zo'n driekwart van alles wat er naar zijn schatting ooit is gemaakt, en meer dan 99 % van wat van belang is.
Die herculische arbeid, waarvoor de schaakwereld hem eeuwig dankbaar mag zijn, heeft hem niet verhinderd (en natuurlijk geholpen) bij tal van andere activiteiten op eindspelstudie-gebied. Hij is hoofdredacteur van EBUR, het Nederlandse studieblad (een anagram van Rueb, de Nederlandse pionier op het gebied van de studie-vorsing), redacteur van het Engelse blad EG, hij schrijft talloze artikelen voor beide bladen, heeft een boek over minorpromoties op zijn naam, treedt op als toernooidirecteur, en componeert zelf ook. Hij is op dit moment waarschijnlijk de grootste eindspelstudie-kenner ter wereld.
Eén van zijn bladen, EG, wees onlangs met propagandistische doeleinden enkele 'studies van het jaar' aan. Hier zijn er twee, die uiteraard ook te vinden zijn op die CD-ROM.
Zie diagram. Pion minder, gevaarlijke zwarte vrijpionnen... Wit moet vlug iets doen. 1.e8D Na bijvoorbeeld 1.Te2 b2 moet Wit onder ongustiger omstandigheden toch promoveren: 2.e8D Tc7+ en Wit wint zeker niet. 1...Tc7+ 2.Lc6! Txc6+ 3.Kb4 Tb6+ Dezelfde grap nog een keer. 3...Tc4+ 4.Ka3 ging niet, maar 3...b2 is lastig voor Wit; na 4.Tf1+ b1D+ 5.Txb1+ Kxb1 6.De4+ Kb2 7.De5+ Ka2 8.Dd5+ gevolgd door Kxa4 wint hij nog net.
Wit speelt en wint
G. Slepyan, 1995
4.Ka3 Met het loperoffer heeft Wit zijn koning in aanvalspositie gebracht; 4...Lxe8 gaat nu niet wegens 5.Tf1 mat. 4...h1D 5.Dh8+ Natuurlijk is Dxh8 niet mogelijk wegens weer Tf1 mat en dus wint Wit een dame, maar daarmee is hij er nog niet. 5...b2 6.Dxh1+ Nu gaat 6...b1D niet wegens 7.Ta2 mat, maar 6...b1P+ is een goede poging, want na 7.Kxa4 Tb4+ kan Wit de toren niet meteen nemen wegens pat. Maar na bijvoorbeeld 8.Ka5 Tb5+ 9.Ka6 Tb6+ 10.Ka7 Ta6+ (Tb7+ 11.Dxb7) 11.Kb8 Tb6+ 12.Kc7 is het afgelopen met de schaakjes en wint Wit.
Zwart heeft echter (na 6.Dxh1+) nog een derde verdediging: 6...Ld1! Want als Wit die loper pakt krijgt Zwart een dolle toren wiens schaakjes niet gestopt kunnen worden: 7.Dxd1+? b1P+! 8.Ka4 Tb4+ 9.Ka5 Tb5+ en nu de dame andere velden dekt blijft de toren schaak geven langs de b-lijn: remise. Wat dan? 7.Dh8 gaat niet wegens Tb3+ 8.Ka4 Tb8+, maar Wit heeft:7.Txb2! Want op Txb2 volgt nu wel 8.Dh8 en mat. Opnieuw heeft Zwart een verdediging: 7...Tb3+! Want 8.Txb3 is weer pat. Maar: 8.Ka4 Td3+ Op een koningszet speelt Zwart nu Kxb2 met remise, maar met een laatste prachtige zet, 9.Tb3, brengt Wit zijn toren in veiligheid en wint hij tenslotte.
In het diagram links staat Wit staat een paard voor, maar zijn probleem is dat hij zijn pion èn dat paard moet behouden, terwijl Zwart Tf1 dreigt. Na 1.Te1? Kg7 zou het al remise zijn. 1.Pf6+ Kg7 2.Pe8+ Na 2.Ph5+ Kh6 3.g7 Tf1 4.Tg6+ Kxh5 heeft Wit niets; vergelijk de hoofdvariant. 2...Kh6 Of 2...Kg8 3.g7 (Tf1 4.Pf6+) e1D+ 4.Txe1 Tg2 5.Th1 Kf7 6.Th8 en Wit wint. 3.g7 Tf1 4.Tg6+ Kh5 (4...Kxg6 5.g8D+ Kh5 6.Pf6+ Txf6 7.Kxf6 en Zwart kan geen dame halen) 5.Pf6+ Txf6 6.Kxf6 e1D 7.Tg5+ Want na 7.g8D Da1+ enz. heeft Zwart, door de precaire situatie van Tg6, eeuwig schaak. Nu is die toren veilig, maar na 7...Kh6 zit er weer een pat in: 8.g8D De7+ Daarom: 8.g8P+! Het Phoenix-thema: het paard herrijst. 8...Kh7 9.Kf7 en mat is onafwendbaar.
Wit speelt en wint
M. Matous, 1997
© Tim Krabbé, 2001
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina | Hoofdpagina schaken | Hoofdpagina algemene site |