Een tijdje geleden vroeg iemand die een schaakboek voor beginners schrijft, of ik niet een heel erg slecht paard voor hem wist. Er stond me niet meteen iets bij, maar het kostte me weinig moeite een wanstaltig slecht paard te verzinnen, zó slecht dat ik niet dacht dat het ooit zou kunnen hebben bestaan. Maar toen ik mijn visioen in mijn database stopte, kreupelden er tot mijn grote verbazing maar liefst drie van zulke paarden tevoorschijn. Het allerslechtste kwam voor in deze partij:
Reshevsky - Treysman, kampioenschap van Amerika, New York 1938
Het is verrassend dat àls er dan toch zo'n paard is, dat niet
is voorgekomen tussen twee spelers die zelf even slecht zijn als dat paard,
maar in een kampioenschap van Amerika, in een partij van een wereldtopspeler.
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.g3 Lb4+ 4.Ld2 De7 5.Lg2 O-O 6.Pf3 d5 7.Dc2 Pe4
8.O-O Pxd2 9.Pbxd2 c6 10.e4 Lxd2 11.Pxd2 dxe4 12.Pxe4 Pd7 13.c5 e5 14.dxe5
Pxe5 15.Tfe1 Pg6 16.Pd6 Dc7 17.f4 Ld7 18.f5 Ph8 Akelige noodzaak; Zwart
speelt al met een stuk minder. 19.Te7 b6 20.b4 bxc5 21.Dxc5 Tad8 22.b5
Db8 23.a4 Niet bxc6 Lxc6 en 
Zwart
komt een beetje los. 23...cxb5 24.axb5 Lc8 25.Tc7 Db6 26.Dxb6 axb6 27.Tc6
g6 28.g4 h5 29.h3 hxg4 30.hxg4 Kg7 31.Kf2 Wit heeft geen haast met
het pakken van de pion. 31...Ld7 32.Txb6 Tb8 33.f6+ Kh6 34.Kg3 Kh7
Op Txb6 volgt 35.Th1+ en Pe4 mat. En na 34...g5 is 35.Pxf7+ beslissend;
dat paard mag dan niet genomen worden wegens Th1+ en Le4+ gevolgd door
mat. 35.Txb8 Txb8 (zie diagram) 36.g5 Van de rest
van de partij zou je eigenlijk alleen willen weten of de spelers hun lachen
hebben kunnen houden. 36...Tb6 37.Ta6 Tb8 38.Lc6 Lf5 39.Ta8 Txa8 40.Lxa8
Ld3 41.b6 La6 42.Lb7 en Zwart gaf het op.
George
Treysman, de bezitter van dit paard, is een bijzondere figuur in de Amerikaanse
schaakgeschiedenis. Twee jaar eerder had hij, 55 jaar oud, zijn debuut
gemaakt in het Amerikaans kampioenschap. Hij had toen tot in de laatste
ronde kans op de titel, maar verloor van Fine, met wie hij daardoor gedeeld
derde werd, vóór spelers als Denker, Kashdan en Steiner.
In 1938, het jaar van het paard, ging het wat minder goed en werd hij tiende
van de zeventien.
Treysman heeft maar weinig officiële toernooien
gespeeld. In The Bobby Fischer I knew van Denker en Parr, een buitengewoon
leuk boek dat ik hier al eerder heb genoemd, is een hoofdstuk aan hem gewijd.
Anders dan de beste Amerikanen als Reshevsky, Fine en Dake die het schaken
helemaal of half opgaven om geld te verdienen met een echt beroep, was
Treysman zijn leven lang beroepsschaker. Ooit zou hij kelner zijn geweest,
'met een neiging om soep te morsen op vervelende klanten', maar hij had
ervoor gekozen zijn immense natuurlijke talent te gebruiken voor het leven
van armoedzaaier ('zijn uitgeteerde kop deed denken aan het dodenmasker
van een Mongoolse krijger') en schaak-hustler - hij was de koning van de
schaakcafés van de East Side van Manhattan. Hij had nooit een schaakboek
ingekeken, en moet vooral geniaal zijn geweest in voorgift-partijtjes.
Tijdens die partijen, zong en kletste, en vooral beledigde hij onophoudelijk.
Zijn beste klant was een zekere Jack Richman, een
brave huisvader met een keurige delicatessenzaak, maar behept met de schaakbacil.
Daar maakte Treysman een gepast gebruik van door hem van al zijn centen
af te helpen die hij overigens zelf weer naar de paardenrenbaan bracht.
Toen Richman zaak, vrouw en kinderen had verschaakt, vormde hij met Treysman
een duo dat in de café's en op straat om een paar stuivers speelde.
Treysman moet eens tegen een kennis hebben gezegd, wijzend op de totaal
verlopen Richman: 'Zie je hem daar? Daar heb ik een schaker van
gemaakt.'
Aan het eind van zijn leven leed Treysman aan keelkanker.
Hij kon toen niet meer praten, en schreef zijn beledigingen op papiertjes
die hij aan zijn tegenstanders overhandigde. Hij stierf in 1959.
Lasker - Treysman, kloksimultaan, New York 1928
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pc3 Pf6 4.Lg5 Le7 5.e5 Pfd7 6.h4 Lxg5 7.hxg5 Dxg5
8.Ph3 De7 9.Pb5 Pf8 10.Dg4 Pg6 11.c3 a6 12.Pa3 c5 13.O-O-O Pc6 14.Ld3 cxd4
15.cxd4 Pb4 
16.Lxg6
hxg6 17.Pg5 Tg8 18.Kb1 Ld7 19.Tc1 Pd3 20.Tc2 Tc8 21.Txc8+ Lxc8 22.Dg3 Pb4
23.f4 Ld7 24.Dh3 Pc6 25.Dh7 Tf8 26.Dxg7 Kd8 27.Pc2 Kc7 28.Th7 Pd8 29.b3
De8 30.g3 Kb8 31.Kb2 Lb5 32.Pe3 Ld3 33.Kc3 Lb1 34.a4 De7 35.Th1 (zie
diagram) Met echt koffiehuisschaak wordt de ex-wereldkampioen nu beschwindeld.
35...Pc6 36.Txb1 Db4+ 37.Kd3 Dxd4+ 38.Ke2 Tc8 39.Dxf7 Dc3 40.Td1 d4
41.Pc4 Beter 41.Pf1 41...Dxg3 42.Td2 Beter 42.Dxe6 Dg2+ 43.Kd3
Pb4+ 44.Kxd4 Df2+ 45.Kc3 Pa2+ 46.Kd3 Pb4+ 47.Kc3 Pa2+ met remise 42...Th8
43.Pe4 Th2+ 44.Kd1 Dxb3+ en Wit gaf het op.
© Tim Krabbé, 2000
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site |