Het schaken verandert. In de jaren '20 vreesde men de 'remisedood':
de sterkste spelers zouden zoveel van het spel weten dat een partij tussen
hen eigenlijk alleen remise kon worden. Er werden zelfs veranderingen voorgesteld
(groter bord, nieuwe stukken) om weer strijd te krijgen.
Maar nu men nog veel meer van het schaken weet,
is juist gebleken hoe weinig men er van weet - zeker de laatste
jaren wordt van steeds meer openingen, speltypen en soorten offers de speelbaarheid
ontdekt. Woester en woester wordt het schaak. In het recente supertoernooi
in Sarajevo (dat tot veler teleurstelling net niet door Sjirov maar door
Kasparov werd gewonnen) was het alsof er bordjes in de zaal hingen waarop
stond: 'Voorzichtigheid verboden'.
Morozevitsj - Bareev, Sarajevo 2000
1.e4 c6 2.d4 d5 3.e5 Lf5 4.Pc3 e6 5.g4 Lg6 6.Pge2 c5 7.h4 h5 8.Pf4
Pc6 9.Pxg6 fxg6 10.Pe2 Db6 11.Pf4 cxd4 12.Pxg6 Deze voor de hand liggende
zet is een nieuwtje. 12...Lb4+ 13.Ke2 Moet wel; op Ld2 volgt Th6!
13...hxg4
Komt neer op een stukoffer, maar na het timide 13...Th7 14.a3 staat Wit
goed. 14.a3 Beter dan 14.Pxh8 Pxe5 
en omdat a3 nu niet gaat wegens Da6+ moet Wit iets als 15.Ld2 spelen, waarna
Zwart met Lxd2 en 0-0-0 goed spel krijgt voor de toren. 14...Th5
Want na Le7 15.Pxh8 wint Wit.
15.axb4 Pge7 16.Pxe7 Op de website
van Kasparov vond ik deze variant in de geest van het woeste Sarajevo-schaak:
16.Kd2 Pxg6 17.Dxg4 Th6 18.Dxe6+ Pge7 19.Dg4 en Wit heeft zijn stuk omgezet
in initiatief. 16...Txe5+ 17.Kd2 Kxe7 (zie diagram) Zulke
stellingen zag je vroeger niet in grootmeesterpartijen. 18.b5 Pb4
Nog een bizarre variant: 18...d3 19.Lxd3 Dxf2+ 20.Kc3 Pd4 21.Kb4 en de
witte koning ontkomt naar b1. 19.Ld3 Misschien kon het zwarte offerspel
weerlegd worden met: 19.Dxg4 Tc8 en nu 20.Dxg7+ Kd6 21.Dg3 19...Tf8
Nu heeft Zwart voldoende tegenspel. 20.Dxg4 Pxd3 21.cxd3 Txf2+ 22.Kd1
Dxb5 23.Ta3 Dc6 24.Ld2 Tee2 En niet Db6 25.Dxg7+ Kd6 26.Th2! Txh2 27.Lb4+
Kc6 28.Dxe5 en Wit wint. 25.Dxe2 Txe2 26.Kxe2 e5 27.Tg1 e4 28.dxe4 dxe4
29.Txg7+ Kf8 30.Tag3 remise. De zwarte dame is te lastig.
Als je de namen van de spelers niet zou weten zou je denken aan koffiehuisschaak,
en als je ze wel weet aan een vluggertje. Maar ook op het hoogste niveau
(beiden horen bij de top-10) blijkt steeds meer hoe materiaal gecompenseerd
kan worden door activiteit. Het is een ontwikkeling die begonnen is met
Tal, en waarin ook Kasparov en Sjirov een grote rol hebben gespeeld. Maar,
schreef Genna Sosonko onlangs in 'New in Chess': 'De geschiedenis van het
schaken is niet alleen een geschiedenis van maarschalken en generaals.
Schaken heeft ook zijn graven van de onbekende soldaat.'
Sosonko schrijft dan verder over Alvis Vitolins, een Let wiens naam ik
inderdaad kende als een soort cult-theoreticus, een bedenker en vorser
van vreemde en vernieuwende zetten, vaak offers waar niemand aan had gedacht.
Vitolins werd geboren in 1946, woonde zijn leven lang bij zijn ouders en
pleegde zelfmoord in 1997. Hij was een in zichzelf gekeerde, naïeve
boom van een vent voor wie er op de wereld niets dan schaken was. Hij begon
als jeugdig genie, een gedoodverfd opvolger van Tal, maar hoewel hij zeven
maal kampioen van Letland werd, die beloften werden niet ingelost, misschien
door de geneesmiddelen die hij moest slikken tegen zijn schizofrenie. Hij
bracht het zelfs niet tot grootmeester, maar hij bouwde wel een reputatie
op als eigenzinnig theoreticus. Spelers als Kasparov, Timman en Tal hebben
zetten van hem gedaan, een hele tak van de beroemde Vergiftigde Pion Variant
in het Siciliaans werd door een paardoffer van Vitolins weggevaagd, maar
misschien was zijn meest opzienbarende ontdekking het Cochrane Gambiet:
1.e4 e5 2.Pf3 Pf6 3.Pxe5 d6 4.Pxf7 Dat was rond 1850 een paar keer
gespeeld - Vitolins liet zien dat het op meesterniveau speelbaar is.
Vitolins - Raetsky, Sovjet Unie 1988
1.e4
e5 2.Pf3 Pf6 3.Pxe5 d6 4.Pxf7 Vitolins: 'Een ieder die van scherpe
stellingen houdt kan ik aanbevelen het Cochrane gambiet te spelen.' 4...Kxf7
5.d4 c5 6.dxc5 Pc6 7.Lc4+ d5 8.Lxd5+ Le6 9.Lxe6+ Kxe6 10.De2 Da5+ 11.Pc3
Lxc5 12.O-O Kf7 13.Dc4+ Kg6 14.Pd5 Ld6 15.Lf4 Tad8 16.Tad1 Dc5 17.Db3 Pxe4
18.Le3 Da5 19.Dxb7 Tc8 (zie diagram) 20.b4 Pxb4 21.Pf4+ Lxf4
22.Dxe4+ Df5 23.Dxb4 Lb8 24.Lxa7 Lxa7 25.Td6+ Kh5 26.Db7 Txc2 27.Td5 Txf2
28.Txf5+ Txf5+ 29.Dxa7 en Zwart gaf het op.
In 1999 kreeg Vitolins een soort postuum eerbetoon
toen 4.Pxf7 zelfs in Linares werd gespeeld, door Topalov tegen Kramnik
- dat werd remise. Maar zijn vondsten hebben zeker invloed gehad buiten
de openingen waarin hij ze deed. De ontdekking dat iets als het Cochrane
Gambiet op het hoogste niveau speelbaar is, heeft het schaken verrijkt
- dat er nu partijen worden gespeeld als Morozevitsj - Bareev, daaraan
heeft een onbekende soldaat als Vitolins bijgedragen.
© Tim Krabbé, 2000
Index AD Magazine schaakrubrieken
Bovenkant pagina |
Hoofdpagina
schaken |
Hoofdpagina
algemene site |