TIM KRABBÉ-60 JUBILEUM TOERNOOI, MEERZETTEN

Definitieve uitslag, 1 september 2003

Bij het meerzet-toernooi voor mijn 60ste verjaardag kwamen maar liefst 177 problemen binnen, van 87 componisten uit 26 landen. Omdat er verder geen thema was gesteld, liep de aard van de problemen ver uiteen, van technische vierzetten tot langere avontuurlijke problemen - tot en met een 34-zet. Mede-jurylid Ruud Beugelsdijk legde er steeds de nadruk op dat het in de eerste plaats mijn toernooi was, en dat hij vooral als klankbord wilde dienen, en misschien geeft de uitslag daardoor wel een voorkeur te zien voor stoutmoediger problemen: de bovenste vier zijn gemiddeld twee keer zo lang als de onderste vier; 11 zetten tegen 5½. Andrzej Jasik won het toernooi met een buitengewoon geestige 14-zet.
    Dat krijg je als iemand die van oorsprong toch partij-speler is, een probleem-toernooi mede jureert. Er is nu eenmaal een vaste volgorde waarin je schaakliefde van partijen afdwaalt: van studies naar meerzetten naar kortere problemen, en daarna misschien nog naar zelf- en helpmats, retrograde en sprookjesschaak. Geen wonder dat ik voor m'n verjaardag juist een studie- en een meerzet-toernooi koos.
    We hebben van veel problemen genoten, maar het is moeilijk symphonieën met jingles te vergelijken, moppen met romans, als je ook nog merkt dat je dat de ene dag anders doet dan de andere; sommige problemen gingen in de loop van onze e-mail-beraadslagingen de hele ranglijst door. Onze eis was dat we ontroerd moesten zijn, maar technisch moest het natuurlijk wel kloppen (een paar prachtige problemen vielen uit omdat ze incorrect waren) en afgezaagd mocht het ook niet zijn; informatie kan iets briljants in iets verdienstelijks veranderen. Er dan was er dat probleem dat we allebei al bij de eerste schifting lieten vallen, maar waarvan we later een minder geslaagde versie ontdekten waarmee de auteur al vijfentwintig jaar geleden een eerste prijs had gewonnen. Smaken veranderen. (Maar het allereerste strategische probleem-idee, Lovedays Indiër uit 1845, speelt een rol in twee van de hier bekroonde problemen.)
    Ruud was veel meer dan een klankbord - ik ben hem dankbaar voor de scherpzinnige en uitvoerige manier waarop hij mij verdiensten en tekortkomingen van problemen liet zien die ik zelf nooit gezien zou hebben. Die e-mails van ons zijn samen bijna een boek geworden - ik heb veel van hem geleerd.
    Ook aan wedstrijddirecteur Henk le Grand is mijn dank groot. Het moet een gigantische, soms bijna ontmoedigende klus zijn geweest om al die manuscripten te ontcijferen; Polen in de Engelse notatie, Bulgaren in de Nederlandse, Nederlanders in de Duitse; torens die midden in een oplossing van T in R veranderen; groene witte stukken op grijze velden; groene zwarte op paarse; uitgedroogde stempelkussens - als één ding mij verbaasd heeft is het hoe achteloos sommige van deze kunstenaars met hun geesteskinderen omspringen.

Deze definitieve uitslag is, op één probleem na dat wegens duals moest uitvallen, gelijk aan de voorlopige zoals gepubliceerd in Probleemblad no. 3, mei/juni 2003. Niet-bekroonde problemen staan weer ter beschikking van de auteurs.


Amsterdam, 13 april / 1 september 2003
Tim Krabbé
Ruud Beugelsdijk

Er is ook een Engelse versie van dit rapport, een PGN-bestand met de problemen, en een pagina waarop ze kunnen met Palview online kunnen worden nagespeeld.


Eerste Prijs: Andrzej Jasik (Polen)

Een pas gepromoveerd paard springt hinnikend van levensvreugde twee keer heen en weer, om met blokkades, ontruimingen en ontpenningen een eveneens zojuist gepromoveerde dame in staat te stellen tot een subtiele manoeuvre die tot mat leidt. Misschien is de sleutelzet niet groots, maar wat een dressuurkunst.

Mat in 14
1.Dg2
Al is deze sleutel grof, hij is toch minder voor de hand liggend dan 1.b8P+ (wat faalt op Kb6 2.Dg2 De6) of 1.e8D waarna c5 2.Dxa4+ bxa4 3.Dxa4+ Kb6 4.Dxa7+ Kc6 5.b8D Kd7+ reddend is. Pion b7 moet zich nog even de mogelijkheid tot damehalen voorbehouden.
1...Dxg2
Nu zou De6 falen op 2.b8D en snel mat.
2.b8P+ Kb6 3.Pd7+ Ka6 4.Pc5+ Kb6 5.e8D
Om hier c5+ te voorkomen moest c6 geblokkeerd zijn.
5...Dg8
Nu moet Wit zijn nieuwe dame eerst ontpennen.
6.Pd7+ Ka6 7.Pb8+ Kb6 8.De7
Dreigt Dc5 mat.
8...Dd5
En nu moet het paard terug naar c5 om mat te dreigen.
9.Pd7+ Ka6 10.Pc5+ Kb6
Of 10...Dxc5 11.Dxc5 Pc8 12.Dxc6+ Pb6+ 13.Kb8 en 14.Db7 mat
11.Df8 Dg8
En weer moet het paard de dame ontpennen:
12.Pd7+ Ka6 13.Pb8+ Kb6
En eindelijk
14.Dc5 mat.


Tweede Prijs: Ruzvelt Martsvalashvili (Georgië)

Er valt wel iets op dit probleem aan te merken. De sleutel dreigt twee mats in één; stukken verdwijnen zonder gespeeld te hebben of dienen alleen als hout; Zwart doet niet mee - maar dat valt allemaal weg tegen de daverende grap die hier vertoond wordt, en die het verdient tot een thema in de geest van Loyd benoemd te worden: De Minst Waarschijnlijke Matzet.
    Toch is ook het spel aantrekkelijk: de Zwickmühle waarvan het kopstuk zich opoffert; de drie schuine stapjes van de zwarte pionnen; de eerdere bijrol van pion a2.
    En als hier misschien meer te genieten is voor de leek dan voor de kenner - wat zou men het die kenner gunnen weer even leek te zijn.

Mat in 12
1.Pe6
Dreigt Pd4 en Te5 mat.
1...cxd3
Na 1...Ta7 2.Te5+ Ka6 3.Lxc4+ b5 4.Pc5+ Kb6 5.Pd7+ Ka6 6.Lxb5 mat en 1...a3 2.Pd4+ Ka4 3.b3+ Lxb3 4.axb3+ cxb3 5.Lb5 mat gaat het sneller. Nu zet Wit een batterij op
2.Te5+ Kc4 3.Te4+ Kb5
waarmee eerst een verdediger geëlimineerd wordt en vervolgens het paard in stelling gebracht
4.Pd4+ Kc4 5.Pxc2+ Kb5 6.Pd4+ Kc4 7.Pe2+ Kb5
waarna alles klaar staat voor het slotspel:
8.Te5+ Kc4 9.b3+ axb3 10.Te4+ Kb5 11.Pc3+ bxc3
en nu de zet waar Loyd trots op zou zijn geweest:
12.a4 mat.


Derde Prijs: Gerard Bouma (Nederland)

Groter tegenstelling dan met de eerste twee prijzen is nauwelijks denkbaar. Daar waren circusartiesten aan het werk, hier hebben geleerden een verstild, maar boeiend miniatuurtje gemaakt.
    Een zwarte toren moet op de vijfde rij blijven om één mat te dekken, maar heeft bovendien steunvelden op de derde en vierde rij nodig tegen een andere, tweevoudige dreiging. Met de sleutelzet maakt Wit een latere tempozet mogelijk die de toren overbelast waardoor die een beslissend steunveld moet opgeven, òf doordat hij buiten het bereik van de dekkende stukken komt, òf doordat die stukken zelf de dekkingsvelden moeten opgeven.

Mat in 9
1.Tb7!
Waarom 1.Tb8 niet werkt wordt spoedig duidelijk.
1...Tc5 2.Tbg7
Wit heeft nu, naast de dreiging achter de zwarte koning, twee mogelijkheden aan de voorkant: 3.T7g3 en Th3 mat waartegen Zwart een parade over de derde rij moet hebben, en 3.T2g4+ Kh5 4.Tg3 Tc2+ 5.Kh3 Tb6 6.T7g4 waartegen Zwart òf op een juist moment Kh6, òf een parade over de vierde rij moet hebben.
2...Tb5!
De enige zet om controle over de derde rij te houden. Na paardzetten of bv. Td5 volgt 3.T7g3 en snel mat. 2...a3 (geeft b3 op) faalt op 3.Tg8! waarna Zwart geen steunveld op de derde rij kan houden, bijvoorbeeld 3...Tb5 4.T8g3 enz. Na de tekstzet zou op 3.T7g3 Tb3! kunnen volgen.
3.Tg8!
Had Wit op de eerste zet Tb8 gespeeld, dan had hij nu te weinig ruimte voor zijn tempozet; na 3.T8g7 had Zwart 3...Tc5 4.T2g4+ Kh5 5.Tg3 Kh6! kunnen spelen. Nu moet Zwart de mooie b-lijn, waar twee steunvelden zijn, opgeven.
3...Tc5
Of 3...a3 (laat b3 ongedekt) 4.T8g3 Tb3 5.Txb3 Pc3 6.Txc3 en 7.mat, of 3...Pc1 (laat b4 ongedekt) 4.T2g4+ Kh5 5.Tg3 Tb2+ 6.Kh3 Tb6 7.T8g4 Tb4 8.Txb4 en 9.mat. Ook nu is b4 ongedekt, dus:
4.T2g4+ Kh5 5.Tg3 Tc2+ 6.Kh3 Tc6 7.T8g4 Tc4 8.Txc4! en 9.Th4 mat.

Dit probleem kan ook worden gezien als een uitwerking van de Romeinse idee. 2...Tb5 is een anti-Romein; Zwart voorkomt dat zijn toren vanaf een slecht veld zal moeten verdedigen. Wits tempozet 3.Tg8 is dan een Romein die maakt dat Zwart dat toch moet doen.


Eerste Eervolle Vermelding: Baldur Kozdon (Duitsland)

In twee varianten lokken witte pionnen twee zwarte lopers zó dat er telkens verrassend een lijn openkomt voor een toren die zich vervolgens beslissend op de achterste rij offert. Die offers, de twee parades door het zwarte paard en de twee interferenties door pion f2 zorgen voor een harmonieus geheel. Als de correctheid niet zo'n zware tol had geëist in de linkerbenedenhoek was dit probleem nog hoger geëindigd.

Mat in 9
Meteen 1.Th3 met korte dreigingen op h5 en g7 faalt zowel op 1...Pf4 2.Lxf4 Le2 3.f3 Lxf3 4.?? als op 1...Pg3 2.fxg3 Le2 3.g4 Lxg4 4.??
Wit moet eerst Ld4 naar een slechter veld lokken.
1.Ke7
dreigt Tf8 mat.
1...Lxc5+ 2.d6
en nu twee varianten waarin ook de andere loper gedeplaceerd wordt:
a) 2...Pf4 3.Txf4 Lxd6+ 4.Kf7 Le5 5.Th4! Le2 6.f3! Lxf3 en plotseling is de b-lijn onverdedigbaar: 7.Tb4 Da3 8.Tb8+ Lxb8 9.Lg7 mat
b) 2...Lxd6+ 3.Kf7 Le5 4.Th3! Pg3 5.fxg3 Le2 6.g4! Lxg4 en nu is de d-lijn onverdedigbaar: 7.Td3 Lf6 8.Td8+ Lxd8 9.Lg7 mat


Tweede Eervolle Vermelding: Wenelin Alaikow (Bulgarije)

Na een voorbereidende afscherming door een torenbatterij neemt een paard de rol van kopstuk in die batterij over en katapulteert het zich in vier Rössel-varianten naar het matveld. Dat is vaker vertoond, maar dat de toren zijn afschermingsrol achtereenvolgens op a4, b4 en c4 vervult is een vondst. Ook de sleutelzet die de eerste batterij opent maar tegelijk twee schaaks provoceert, is fraai.

Mat in 5
1.Ka3 dreigt 2.Tf4+ Kxd5 3.Pc3+ Ke5 4.Pd1+ Kd5 5.Pxe3 mat
a) 1...Ta8+ 2.Ta4+ Kxd5 3.Pc3+ Ke5 4.Pb5+ Kd5 5.Pxc7 mat
b) 1...Lxd6+ 2.Tb4+ Kxd5 3.Pc3+ Ke5 4.Pe4+ Kd5 5.Pxf6 mat
c) 1...cxd6 2.Tc4+ Kxd5 3.Pc3+ Ke5 4.Pa4+ Kd5 5.Pb6 mat


Derde Eervolle Vermelding: Viktor Melnichenko & Nikolai Rezvov (Oekraïne)

Origineel en puzzel-achtig probleem waarin een verborgen Indisch motief de hoofdrol speelt. Wit moet drie dingen tegelijk doen: zijn e2-toren kwijtraken (of tenminste de pennende kracht ervan); het ontpende stuk niet met schaak laten ontsnappen; en een pion temmen. Alle mogelijkheden komen aan bod; de toren verlaat de penlijn, wordt daar geslagen of wordt daar verstopt.

Mat in 4
Zonder Te2 was 1.Kg2 mat in 3; 1...g3 2.fxg3! en Tc1 (Db1) mat, of 1...gxh3+ 2.Kxh3 enz. Na 1.Te4? pareert g3!, dreigend gxf2+ met navolgend schaak op e4. Ook na 1.h4 g3! krijgt Wit zijn toren niet meer op tijd weg.
1.f3!
met opening van de horizontaal naar h2, leidt wel tot het doel. Zwarts drie pionzetten worden nu telkens beantwoord met een ander ontpenningsmotief.
a) Na 1...g3 bergt Wit zijn toren op: 2.Th2! Over het kritische veld g2 heen. 2...g2 (2...gxh2+ 3.Kh1 enz.) 3.Kxg2 P- 4.Tc1 mat (3...Pxb3 4.Db1 mat)
b) Na 1...gxf3 laat Wit de toren slaan: 2.Kf2! Nu niet 2.Th2? wegens f2+ 3.Kxf2 Pe4+ 2...fxe2 3.Kg2 en 4.mat
c) Na 1...gxh3 2.Kh1! h2 heeft het paard geen schaak, en dus: 3.Te4 en 4.mat


Eerste Bijzondere Vermelding: Fedor Davidenko (Rusland)

Een bekend pionnenfalanxje wordt na een mooie sleutelzet met dualvermijding in twee varianten opgeruimd, waarna de witte dame alsnog toegang krijgt tot twee matvelden. Bekende elementen, elegant gecombineerd. Vergelijk de Vierde Bijzondere Vermelding.

Mat in 5
1.Txd5+? Dxd5 2.Lxe5+ Dxe5 3.Dc4+ Lxc4!
1.Lxe5+? Dxe5 2.Txd5+ Dxd5 3.De3+ Lxe3!
1.Pd6!
dreigt Pxe4 en mat, en nu:
a) 1...Lh3 verzwakt c4 2.Pf5+! Niet Pb5+ want na axb5 komt c4 opnieuw gedekt te staan 2...Pxf5 3.Txd5+ Dxd5 4.Lxe5+ Dxe5 5.Dc4 mat
b) 1...Le3 verzwakt e3 2.Pb5+! Niet Pf5+ want na Pxf5 komt e3 opnieuw gedekt te staan 2...Lxb5 3.Lxe5+ Dxe5 4.Txd5+ Dxd5 5.Dxe3 mat
Bijvarianten:
1...Dh7+ 2.Kb6 Dc7+ (Da7+ 3.Lxa7 Lg2 4.Df5 Pxf5 5.Pxf5 mat) 3.Lxc7 Lg2 4.Pf5+ Pxf5 5.Dxe5 mat
1...Tg1 2.Pdxe4 Tg7+ 3.Ka8 Ta7+ 4.Kxa7 en 5.mat
1...Kxc5 2.Pxe4+ Kb5+ 3.Pxf2 en 4.mat


Tweede Bijzondere Vermelding: Sven Trommler & Dieter Müller (Duitsland)

Mat in 5
Klein, fijn, en helder. In twee varianten ruimt Wit een blokkerende pion op, waarna switchback en mat door een eigen pion volgt. Jammer dat het ene mat door de pion zelf gegeven wordt, en het andere door aftrekschaak.

1.Lg2
(dreigt e4 gevolgd door Lh3 mat) en nu twee varianten:
a) 1...Pa6 2.Pf4+ Ke5 3.Pxd3+ Ke6 4.Pf4+ Ke5 5.d4 mat
b) 1...Lb7 2.Pf8+ Ke5 3.Pxd7+ Ke6 4.Pf8+ Ke5 5.d7 mat


Derde Bijzondere Vermelding: A.N. Pankratjev (Rusland)

Meervoudige Plachutta's zijn oude koek, maar deze aantrekkelijke combinatie met een trefpunt had de jury niet eerder gezien. Telkens één stuk wordt naar dat trefpunt gelokt, waarna het andere door zijn Plachutta-verplichtingen wordt weggelokt, en mat op het trefpunt kan volgen.

Mat in 4
1.Lf6 dreigt e4+ en mat. Omdat Zwart anders de controle over d6 of c4 kwijtraakt, moet deze pion worden geslagen. De thematische varianten zijn:
a) 1...Txe3 2.Pf4+ Lxf4 (Dxf4 3.Pxe3+ Dxe3 4.Txd6 mat) 3.Txd6+ Lxd6 4.Pxe3 mat
b) 1...Lxe3 2.Pec3+ Taxc3 (Tcxc3 3.Pxe3+ Txe3 4.Lc4 mat) 3.Lc4+ Txc4 4.Pxe3 mat


Vierde Bijzondere Vermelding: A.N. Pankratjev (Rusland) & Dieter Müller (Duitsland)

Frappante overeenkomst met de Eerste Bijzondere Vermelding. Ook hier heeft Wit twee aanvalsplannen tegen een pionnen-falanx, maar die pionnen staan behalve door de koning ook nog door een lijnstuk gedekt. De sleutelzet onderbreekt beide eigen aanvalslijnen maar dwingt de dekkende zwarte stukken tot een Grimshaw. Met dualvermijding voert Wit zijn oorspronkelijke plan dan toch uit. Jammer dat één van de offers van het voorplan dubbel gedekt staat (na 1.Lxd4+ kan zowel Kxd4 als Txd4) en dat de betreffende dualvermijding dubbel gemotiveerd is.

Mat in 4
1.Dxc4+ Kxc4 2.Txc6 mat gaat niet wegens 1...Lxc4, en 1.Lxd4+ Kxd4 2.Df2 mat gaat niet wegens 1...Txd4 èn de onmogelijkheid van 1...Kxd4 2.Df2 mat.
1.Pd2 met de dreigingen 2.Pxc4 en 2.Lxd4+ faalt op c3! maar
1.Pc3!
werkt wel. Er dreigt Dxf5+ gevolgd door Pd7 mat, en de hoofdvarianten zijn:
a) 1...Td3 verzwakt c4 2.Pce4+! en niet Pa4+, want na Txa4 komt c4 weer gedekt te staan 2...fxe4 3.Dxc4+ Kxc4 4.Txc6 mat
b) 1...Ld3 verzwakt d4 2.Pa4+ en niet Pce4+ want na Lxe4 staat d4 weer gedekt (en na fxe4 is het mat verdwenen) 2...Txa4 3.Lxd4+ Kxd4 4.Df2 mat
Bijvarianten:
1...cxb3 2.Dxb3 en tijdig mat
1...d3 2.Pce4+ fxe4 3.Dxc4+ enz.
1...dxc3 2.Dxc3 Tb7(a4) 3.De3+ en 4.Dxd4 mat


Vijfde Bijzondere Vermelding: S. Zacharov (Rusland)

Een wat bizar probleem met geestige elementen maar ook grote tekortkomingen. Na de spectaculaire sleutelzet is Zwart al reddeloos, maar hij heeft één zet die Wit van zijn meest voor de hand liggende plan berooft en hem dwingt tot een aardig veldontruimend dame-offer.

Mat in 7
1.Tf2!
Na 1.Df8 Kg6 ontsnapt Zwart, en ook andere aanvalspogingen zijn niet snel genoeg. Nu dreigt er wel 2.Df8, maar ook andere damezetten gevolgd door dame-verdubbeling - en ook 2.Dg8+ Kxg8 3.b8D+ Kh7 4.Df8 met tijdig mat.
1...gxf2
(1...Pc4 2.Txf7+ Kh6 3.Df8+ Kh5 4.Th7+ Kg5 5.Tg7+ Kh6 6.Df4+ Kh5 7.Dg5 mat)
2.g4
dreigt opnieuw Dc8 t/m Dg8+
2...Pc4
Of 2...f1D 3.Df8 Df6 (3...Da1 4.b8D) 4.Lxf6 exf6 5.b8D Kg6 6.Dg8+ Kh6 7.Dbf8 mat. Na de tekstzet moet Wit haast maken, maar niet teveel, want 3.Df8 gaat niet wegens Pb6+ 4.Kb8 Pd7+ Eerst moet b7 ontruimd worden:
3.Dg8+! Kxg8 4.b8D+ Kh7 5.Df8 Pb6+ 6.Kb7 Kg6 7.Dg7 mat


Speciale Vermelding: Chris Handloser, Zwitserland

Mat in 5
Als het werkelijk tot 2003 heeft geduurd voor deze twee oeroude ideeën gecombineerd werden (Lovedays Indiër uit 1845 en Loyds dubbele veldontruiming door rokade uit 1877), dan verdient dit probleem, hoe weinig oogstrelend ook, toch een vermelding.

1.O-O h5 2.Pe1 h4 3.Lh1 h3 4.Pf3 Kc6 5.Pd4 mat


© Tim Krabbé, 2003

Bovenkant | Hoofdpagina schaken | Hoofdpagina | Email